ئەنگىلىيەلىك بىر يۇقىرى دەرىجىلىك پارلامېنت ئەزاسى چارشەنبە كۈنى خۇدسون ئىنستىتۇتىنىڭ تەتقىقاتچىسى بېن جۇداھ بىلەن سۆھبەتلەشكەندە، ئەنگىلىيەنىڭ سىياسىي تۈزۈلمىسىدىكى خىتايغا بولغان ئۆزگىرىش پوزىتسىيىسى ھەققىدە توختالدى. 

كونسېرۋاتىپلار پارتىيىسىنىڭ سابىق رەھبىرى، باش مىنىستىر بورىس جونسوننىڭ يېقىن ئىتتىپاقدىشى ئىئىن دانكان سىمىسنىڭ قارىشىچە، خىتاينىڭ يەر شارى دېموكراتىك تەرتىپىگە تەھدىتى «جىددىي ۋە ئېغىر» بولۇپ، «دېموكراتىيە» بىلەن «مۇستەبىت ھاكىمىيەت» ئوتتۇرىسىدىكى «جەڭ» نى ئەكس ئەتتۈرگەن. 

بۇ چۈشەنچىنى ئەكس ئەتتۈرگەن دانكان سىمىس ۋە ئىشچىلار پارتىيىسىنىڭ پارلامېنت ئەزاسى خېلېنا كېننىدى 6-ئايدا خىتايغا قارشى پارلامېنتلار ئىتتىپاقىنى قۇردى. يەرشارى دېموكراتىك ھەرىكىتىنى ماسلاشتۇرۇش ئارقىلىق خىتاينىڭ تاجاۋۇزچىلىقىنى چەكلەش ئۈچۈن لايىھەلەنگەن بۇ ئىتتىپاقنىڭ ھازىر ئاۋىستىرالىيە، كانادا ۋە ياۋروپادىكى باشقا دۆلەتلەردە ئون ئالتە شۆبىسى بار. دانكان سىمىسنىڭ ئېيتىشىچە، ئۇ ھىندىستانغا ئوخشاش باشقا پارلامېنتلار بىلەن بۇ گۇرۇپپىغا قاتنىشىش ھەققىدە سۆھبەتلەشمەكتە ئىكەن. ئۇ مۇنداق دېدى: «بۇ بىر جاسارەتلىك گۇرۇپپا. مەن ئىتتىپاقتىن ئۇلارنىڭ خىتاينىڭ  دۆلەت تور ھۇجۇمىغا ئۇچرىغان-ئۇچرىمىغانلىقىنى سورىغىنىمدا، بىر باياناتچى "ھەئە، مەغلۇپ بولدى، ئەمما تەكرارلاندى" دەپ جاۋاب بەردى.» دېدى.

شۇنداقتىمۇ، دانكان سىمىس ئەنگىلىيەنىڭ خىتاي سىياسىتىنى چوقۇم ئۆزگەرتىشى كېرەكلىكىگە بولغان ئىشەنچىسىنى ئېنىق ئوتتۇرىغا قويدى.

ئىقتىسادىي مەنپەئەت خىتاينىڭ يامان غەرەزلىك پائالىيىتىگە داۋاملىق كۆز يۇمۇشنى ئاقلىيالمايدۇ. دانكان سىمىس ئەنگلىيەنىڭ «قائىدىلەرنى ئاساس قىلغان تەرتىپتە مەۋجۇت بولغان قائىدىلەرنىڭ ھېچقايسىسىغا بويسۇنمايدىغان» بۇ دۆلەت بىلەن قانداق مۇئامىلە قىلىدىغانلىقىنى قايتىدىن باھالىشى كېرەكلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى.

دونكان سىمىس جونسون ھۆكۈمىتىنىڭ قارشىلىقىغا قارشى تۇرۇپمۇ بۇ ئۆزگىرىشنى يولغا قويۇش ئىرادىسىنى ئېنىق ئوتتۇرىغا قويدى. جۇداھ ئۇنىڭدىن ھۆكۈمەتنىڭ خىتاينىڭ خۇاۋېي تېلېگرافى ۋە جاسۇسلۇق ئورگىنىنىڭ ئەنگىلىيەنىڭ 5G تورىدىكى رولىنى ئاخىرلاشتۇرىدىغانلىقىغا ئىشەنچىسى بار-يوقلۇقىنى سورىغاندا، دونكان سىمىس «مەن ھۆكۈمەتتىنمۇ بەكراق ئىشىنىمەن» دەپ جاۋاب بەردى.

دانكان سىمىس 2010-يىلى داۋىد كامېرون باش مىنىستىر بولغاندىن بۇيان ئىزچىل تەسىر كۆرسىتىپ كېلىۋاتقان ئەنگىلىيەنىڭ خىتايغا تۇتقان ئومۇمىي پوزىتسىيەسىگە قاتتىق نارازى بولدى. كامېرون ئەنگىلىيە بىلەن خىتاي ئوتتۇرىسىدا ۋەدە قىلغان «ئالتۇن دەۋر»نىڭ «چوڭ بىر ئىستراتېگىيەلىك خاتالىق» ئىكەنلىكىگە ئىشىنىدىغان-ئىشەنمەيدىغانلىقىنى سورىغاندا، دونكان سىمىس پەقەت «ھەئە» دېدى. ئۇ ھۆكۈمەت مىنىستىرلىرىنىڭ كىشىلىك ھوقۇق ۋە خىتاي جاھانگىرلىكى ئەندىشىسىنى پەقەت شۇنداقلا تىلغا ئېلىپ ئۆتۈپ كەتكەنلىكىگە قاتتىق نارازىلىق بىلدۈردى. دانكان سىمىس مۇنداق دېدى: بۇ مەسىلىلەرنى بىر چەتكە قايرىپ قويۇشقا بولمايدۇ، چۈنكى خىتاي پرېزىدېنتى شى جىنپىڭنىڭ «ئاخىرقى (ئويۇن) تولۇق ھۆكۈمرانلىقتۇر» ، بۇ ئەركىن دۇنياغا «ئېنىق، ئوچۇق ۋە روشەن خىرىس» ئېلىپ كېلىدۇ.

دانكان سىمىس بۇ رىقابەتنىڭ مەۋجۇت سىياسىي خاراكتېرىنى تونۇپ يەتكەن.

دانكان سىمىس يېقىنقى ۋە بولۇپمۇ خىتاينىڭ ئاۋىستىرالىيەگە قاراتقان رادىكال تەدبىرلىرىنى كۆرسىتىپ، شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ 5-ماددىسىدىكى ئۆز-ئارا مۇداپىئە ۋەدىسىنى قايتا تەكىتلەپ ، «ئاۋسترالىيەگە قىلىنغان ھۇجۇم ھەممىمىزگە قىلىنغان ھۇجۇم» دەپ ئوتتۇرىغا قويدى. ئۇنىڭ ئىلگىرى سۈرۈشىچە، خىتاي 1930- ۋە 1940-يىللاردا ناتسىستلارغا ئېنىقلىمغا بەرگەن ئوخشاش ئىدىيىۋى ئارزۇنىڭ ھازىرقى ئىپادىسى. دانكان سىمىس كوممۇنىست خىتاينى ناتسىست گېرمانىيە بىلەن ئېنىق سېلىشتۇردى، خىتاينىڭ دۆلەت ئىچىدىكى يىغىۋېلىش-يوقىتىش لاگېرلىرىنى نەزەردە تۇتقاندا بۇ سېلىشتۇرما بارغانسىرى يېقىنلىشىدۇ، دانكان سىمىس ئاگاھلاندۇرۇپ مۇنداق دېدى: «تارىخ بىزگە قايتا-قايتا ئۆگىتىدۇكى، بىر مەسىلىنى ھەل قىلىش بەك قىيىن دەپ قارىسا، بۇ مەسىلە تېخىمۇ چوڭ رېلىستىن كېلىدۇ».

ئەگەر دېموكراتىك دۇنيا بۇ ئۆرلەشنى چەكلەش ئۈچۈن ھەرىكەت قوللانمىسا قانداق قىلىش كېرەك؟

دانكان سىمىس دىستوپىيەلىك بىر كەلگۈسىدىن ئاگاھلاندۇردى، ئۇنىڭدا «ساناقسىز دۆلەتلەر [خىتاينىڭ] سۈنئىي ھەمراھ دۆلىتىگە ئايلىنىدۇ ... غەربكە بولغان خىرىس بىلەن بىزنىڭ تايىنىشچانلىقىمىز ئاشىدۇ، مۇستەقىللىقىمىز كىچىكلەيدۇ، ئون يىل ئىچىدە ھەر قانداق ئىشنى قىلىش ئىقتىدارىمىز زور ئاجىزلايدۇ».

دانكان سىمىس توغرا ئېيتىدۇ. دېموكراتىك دۇنيا بۇنى تونۇپ يېتىشكە مۇھتاج موھتاج.

 https://www.washingtonexaminer.com/opinion/iain-duncan-smith-calls-china-the-new-nazi-germany