xitay texnika shirketlirining hokumetning uyghurlarni basturushigha texnika jehettin yardemleshkenliki tenqidke uchrap kelgen idi. xuwaey shirkitimu xitay hokumiti we armiysi bilen yeqinliqi seweblik tenqidke uchrap kelgen shirketlerning biri bolup, yeqinda amerikidiki bir tetqiqat shirkiti xuaweyning xitay dairilirige mexsus uyghurlarni perqlendurdighan sistema yasap bergenlikini ashkarilighan idi.
b b s torining 13- yanwar xewer qilishiche, xuawey shirkiti uyghurlarni perqlendurush sistemisi uchun xitay eqliy muluk hoquqini qoghdash idarisige patnent iltimas qilghan. xewerde eytilishiche, bu xil texnika uchun patnet iltimas qilghan bashqa shirketlermu bar iken.
xewerde eytilishiche, xitayning xuawey texnika shirkiti tetqiq qilip ishlepchiqarghan yuz tonush detalida mexsus uyghurlarni perqlendurudighan kodlarning barliqi ashkarilanghandin keiyin, shirket patnent idarisige iltimas qilip hojjettiki uyghurlarni teswirleydighan mezmunlarni ochuruwetishni telep qilghan.
yeqinda amerikidiki IPVM isimlik bir tetqiqat shirkiti xuawey shirkiti tetqiq qilip chiqqan bir yumshaq detalda kishiler topi arisidin uyghurlarni perqlendurush iqtidarigha ige programmilarning barliqini ashkarilighan idi.
IPVM we washington pochta gezitining otken ayda xuawey bilen xitaydiki yuz tonush texnikisi shirkiti megwi(Megvii)ning «uyghur signali»ni sinaq qilghanliqini ashkarilanghandin keyin, bu xelqarada ghulghula qozghighan we fransiyelik bir dangliq putbolchi xuawey bilen bolghan ilan hemkarliqini toxtatqanliqini ilan qilghan idi.
IPVM xuaweyning patent hoquqi iltimas qilghanliqigha qarita mundaq degen: «xuawey bilen xitay hokumet orgini birlikte sunghan iltimasta uyghurlarni bayqash analizimu bar bolup, bu xitay texnika magnatining irqchi texnikini ochuq ashkare qollanghanliqining ispati.»
igilinishiche, hazirghiche, xuawey, megwi we bashqa bir qanche xitay texnika shirkiti uyghur we bashqa az sanliq milletlerni perqlenduridighan turluk uskune we sistemilar uchun patent iltimas qilghan.
IPVM bu maqalini bu heqte tekshurush elip barghan b b s bilen birlikte ilan qilghan.
arqa korunushi
IPVM ning eytishiche, xitayda melum kishining yuzining uyghur yaki emeslikini aptomatik bayqiyalaydighan suniy eqil yumtalliri saqchi bixeterlik kamerasi torigha keng kolemde seplengen. bu sistemila adette melum bir chirayning uyghur, xitay yaki «bashqila» ikenlikini bayqiyalaydu, yeni ular mezlum uyghurlarni alahide nishangha alidu.
xitay hokumiti hetta yuz tonush sistemisi qollanmilirigha bu xil analizlarni kirguzgen bolup, xitaydiki eng chong kamera ishlepchiqarghuchiliri bolghan xaykang shiwey (Hikvision), daxua we yuniwiyu (Uniview) qatarliqlar «uyghur analizi» bilen teminleydu.
xuawey xitay hokumet orgini bilen hemkarlashqan
2018- yili xuawey bilen xitay penler akademiyisi birlikte «piyadilerning xasliqini perqlendurush» sistemisi uchun patent iltimas qilghan bolup, uyghurlar piyade «nishan» arisida «bayqighili bolidighan» bir «irq» dep atalghan.
mesilen, nishan obyekti piyadiler. nishan obyektining xususiyiti: jins (er , ayal), yash (osmurler, ottura yash, yashanghanlar), irq (xitay, uyghur), beden (semiz, uruq, olchemlik), ustiweshi(kiyim) uslubi ( qisqa yeng, uzun yeng), reng (qara, qizil, kok, yeshil, aq, seriq) qatarliqlar.
2021- yili 14- yanwar
