amerika qelemkeshler jemiyiti uning tezdin qoyup berilishini telep qilidu
bayanat
2021- yili 16- iyul
(nyuyork shehiri) - uyghur tetqiqatchi rahile dawut(Rahile Dawut)ning sabiq xizmetdashliri bu hepte dairilerning uni qamaq jazasigha hokum qilghanliqi we turmige tashlighanliqini delillidi. rahile dawut tot yildek waqit burun ghayib bolghan bolup, xitayda turup turulghan dep qaralmaqta idi. xitay hokumet dairiliri hazirghiche rahile dawutning tutup turulushi, jinayi ishlar boyiche sotlinishi yaki turmige qamilishi heqqide ya uning ailisige yaki jamaetchilikke hech qandaq uchur bermidi.
amerika qelemkeshler jemiyitining tetqiqat mudiri jeymes tager mundaq deydu: «rahile dawutning dilosi xitay hokumitining her qandaq zorur wastilerni qollinip, uyghur medeniyitini yoqitish urunishining yene bir kishini chochutidighan misali. meyli u qandaq jinayi jaza bilen eyiblensun, eniqki, uning heqiqiy jinayiti bir uyghur medeniyet tetqiqatchisi we ziyaliysi bolghanliqidur. kishini endishige salidighini, xitay rahile dawtuning dilosida putunley sukutte turuwelip, uning soygenlirini kop yil iztirapta qoydi. halbuki, hokumettin hech qandaq uchur kelmigen bolsimu, rahile dawutning adil sotlanmighanliqini jezimleshturgili bolidu. biz xitay hokumitini rahile dawutni derhal qoyup berishke we uning artilghan jinayetni bikar qilishqa chaqirimiz. biz yene medeniy we diniy kimlikini ipadiligenliki seweblik qamap qoyulghan barliq uyghurlarni qoyup berishke chaqirimiz».
rahile dawutning ailisidikiler uning yoqap ketkenlikini tunji qetim 2018-yili 8-ayda elan qilghan, 2019-yili uning qizi eqide polat apisining nezerbend qilinghanliqi toghrisidiki uchurni tapshuruwalghanliqini ashkarlighan. rahile dawut xelqarada alqishqa erishken uyghur alimi we etnograf bolup, uning eserliri uyghur xelqining folklor enenisini asas qilghan. uyghur medeniyet miraslirining chempiyoni bolghan rahile dawut 2007-yili shinjang uniwersitetida az sanliq milletler folklor tetqiqat merkizini qurghan.
rahile dawut hokumetning uyghur we bashqa az sanliq milletlerge qaritilghan tutqun qilish herikiti jeryanida turmige solash yaki tutup turush nishani qilinghan nurghun uyghur akademikliri we medeniyet erbablirining biri. amerika qelemkeshler jemiyiti ilgiri hokumetning uyghur tetqiqatchilirini nishanlighanliqini «qanun bilen idare qilishni heddidin ashuruwetkenlik» dep atighan idi. amerika qelemkeshler jemiyitiing 2020-yilliq yezish erkinliki korsetkuchi shinjangda turmige qamalghan 33 yazghuchining delosini oz ichige alidu, doklatta «hokumetning bu rayonni dunyaning bashqa jayliridin mahiyette uzup tashlashtiki yuqiri unumluk taktikilirini -- dolet ichidiki taratqularni tekshurush, chetel taratqulirining ziyaret qilinishini cheklesh, awamgha bolghan omumiyuzluk kontrol qilish hoquqini yurguzush -- kozde tutqanda» bu sanning mukemmel bolushtin xelila yiraq ikenliki tekitlengen.
bayanatning esli tekisti:
