xelqara kechurum teshkilati bugun shundaq chaqiriq qilidu: marakesh dairiliri mezkur dolette tutup turuluwatqan uyghur idris hesenni xitaygha qayturmasliqi kerek, chunki u, u yerde ten jazasi xewpige uchraydu.
idris hesen, 34 yash, uch perzenti bar, otken hepte turkiyedin marakeshke uchup kirgende qolgha elinghan hemde tiflit baziri etrapidiki bir turmige qamalghan. u otken jume (23- iyul) ayali zeynurege telefon qilghan hemde ozining yeqinda xitaygha otkuzup berilishi mumkinlikini eytqan.
zeynure xelqara kechurum teshkilatigha mundaq dedi: «idris manga, "ular xitayning telipi bilen meni turmige qamidi. tezraq bolunglar, bolmisa ular meni xitaygha qayturup beridu"dedi».
idris hesen kompyuter layihiliguchisi bolup, xitay puqrasi, turkiyede turush kenishkisi (iqamiti-t) bar. otken jume kunidin bashlap uningdin hech qandaq uchur yoq, xelqara kechurum teshkilati eger u mejburiy halda xitaygha qayturulsa xalighanche tutup turulush we qiyin-qistaqqa uchrash xewpi bar dep qaraydu.
«marakesh dairiliri idris hesenning derhal adwokat bilen korushushige, her qandaq yotkilish buyruqigha etiraz bildurush iqtidarigha kapaletlik qilishi hemde ailisidikilerning uning bilen alaqilishishigha yol qoyup, uning bixeterlikige kapaletlik qilishi kerek »dedi xelqara kechurum teshkilati krizisqa taqabil turush programmisining deriktori joanna mariner.
«idris hesenni xitaygha qayturush xelqara qanungha xilap, chunki u yerde uyghur we bashqa az sanliq milletler dehshetlik keng kolemlik qamap qoyush, ziyankeshlik we qiyin-qistaqqa duch kelmekte. qayturup bermeslik prinsipi her qandaq bir shexsni heqiqiy qiynash yaki bashqa rehimsiz, insan qelipidin chiqqan yaki haqaret xarakterlik muamile yaki jaza we bashqa eghir kishilik hoquq depsendichilikige duch kelidighan doletke qayturmasliqqa kapaletlik qilidu».
arqa korunushi
idris hesen 2012-yildin bashlap ayali zeynure we uch balisi bilen turkiyede yashap kelgen. uning ayali we balilirining turkiyede mengguluk turush kinishkisi bar, emma uning «insanperwerlik» turush kinishkisi berilgen.
xewer qilinishiche, xitay hokumiti idris hesenni «terorchi» dep qaraydiken, chunki u ilgiri uyghur teshkilatliri uchun ishligen. xitay qanuni «terorluq» we «ashqunluq» ni heddidin ziyade keng we mujmel shekilde belgiligen bolup, bu uyghur we bashqa az sanliq milletlerge zerbe berishte qollinilghan.
aldinqi ayda, xelqara kechurum teshkilati xitayning shinjang(sherqiy turkistan-t) uyghur aptonom rayonida yuzminglighan musulman er-ayallarni xalighanche keng kolemde tutup turushi, menge yuyushi we qiynishigha dair bir doklat elan qildi.
«biz urushtiki dushmenlerdek yashaymiz: xitayning shinjangda musulmanlarni keng kolemde tutup turushi, qiynishi we ziyankeshlik qilishi» namliq 160 betlik bu doklatta, xelqara kechurum teshkilati kirizisqa taqabil turush guruppisi onlighan sabiq mehbusning guwahliqini ilan qilghan bolup, ular dairilerning 2017-yildin bashlap islam diniy etiqadi we enenisini, shundaqla rayondiki musulman milletlerning medeniyet aditi we yerlik tillirini tuptin yiltizidin qomurup tashlash uchun qandaq ashqun tedbirlerni qollanghanliqini ashkarilap berdi.
«terorluq» qa qarshi turush namida elip berilghan bu jinayetler uyghur, qazaq, tunggan, qirghiz, ozbek we tajiklarni nishanlighan.
xelqara kechurum teshkilati yene yighiwelish lagerlirini taqashni telep qilidighan seperwerlik paaliyitini yolgha qoydi, 60 tin artuq tepsiliy delo turghuzulghan bolup, ularning beziliri hazir tutup turuluwatqan dep qaralmaqta.
2021- yili 27- iyul
