aldinqi kunlerde turkiyedin yawropagha berish sepiri jeryanida marakesh dairiliri teripidin tutqun qilinghan we xitaygha qayturulush xewpige duch kelgen uyghur yash idris hesenning ehwali xelqaraning diqqitini qozghidi.
uzun yillardin beri turkiyede yashap kelgen 33 yashliq uyghur yash idris hesen bir hepte ilgiri oz bixeterliki uchun yawropagha ketishni qarar qilip, istanbuldin yolgha chiqqan bolup, 20-iyul kechte marakeshning kasablanka ayrodurumigha almishish uchun chushken we shu jaydila tutqun qilinghan. bu jeryanda idris hesen ayaligha marakesh hokumitining xitayning telipige asasen ozini tutqun qilghanliqini, xitaygha qayturulushi mumkinlikini xewer qilishqa aran ulgureligen.
nowette idris hesen xitaygha qayturulush xewpige duch kelgen bolup, aldinqi kunlerde muhajirettiki uyghurlar ijtimaiy taratqularda idris hesenning qoyup berilishi uchun, turluk usullar bilen xelqara jemiyetke chaqiriq qildi.
tunugun xelqara kechurum teshkilati bu heqte bayanat elan qilip, marakesh dairilirini idris hesenni xitaygha qayturmasliqqa we derhal qoyuwetishke chaqirdi. xelqara kechurum teshkilati kirizisqa taqabil turush pirogrammisining bashliqi joen mariner (Joanne Mariner) bu heqte toxtilip: «marakesh dairiliri idris hesenning derhal adwokat bilen korushushige, her qandaq yotkesh buyruqigha qarshi chiqish imkaniyitige ige bolushqa kapaletlik qilishi, shundaqla ailisidikilerning uning bilen alaqiliship, bixeterlikini jezmleshturushige ruxset qilishi kerek» degenlerni bildurdi.
u yene: «idris hesenni uyghurlar we bashqa az sanliq milletler wehshiylerche keng kolemlik tutqun qilishqa, ziyankeshlikke we qiyin-qistaqqa uchrawatqan xitaygha qayturush xelqaraliq qanungha xilap» degenlerni tekitlidi.
undin bashqa tunugundin buyan amerika awazi, amerika birleshme agentliqi we engliyening muhapizetchi geziti qatarliq xelqaraliq nopuzluq axbarat organliri idris hesen heqqide arqa-arqidin mexsus xewer ishlidi.
amerika birleshme agentliqining xewiride korsitilishiche, 27-iyul marakesh dolet bixeterlik bash idarisi istanbuldin yolgha chiqqan bir «xitay puqrasi»ning 20-iyul kasablankadiki xelqara ayrodurumigha qonghandin keyin qolgha elinghanliqini, uning terrorluq tizimlikidiki teshkilatqa chetishliq bolghanliqi seweblik, xelqara saqchi teshkilati (interpol) teripidin qizil tutush buyruqi chushurulgen shexs ikenlikini, mezkur qizil tutush buyruqi xitay rejimining telipige asasen chushurulgenlikini ashkarilighan, shundaqla nowette marakeshning alaqidar organlirining xitayni we xelqara saqchi teshkilatini bu heqte xewerlendurgenlikini, mezkur shexsni marakeshning teptish organlirigha yetkuzup bergenlikini, qayturush xizmitining bashlinishini kutuwatqanliqini bildurgen. gerche marakesh dairiliri mezkur shexsning ismini ashkarilimighan bolsimu, emma uning idris hesen ikenliki eniq iken.
idris hesen 2012-yili xitayning shendung olkisige jaylashqan xitay nefit uniwersitetini putturgen we sherqiy turkistandiki basturush siyasiti seweblik 2012.yili 7-oktebir turkiyege kelgen. u turkiyede yashash jeryanida xitayning erz-shikayiti seweblik kop qetimliq tutqun qilinghan. jumlidin 2017-yili 6-apreldin 2018-yili 6-aprelghiche saq bir yil erzurum kochmenler idarisi we aydin kochmenler idariside tutup turulghan.
idris hesen kop til bilidighan tirishchan yash bolup, girafik layihelesh, tor bet yasash, filim montaJ qilish qatarliqlar bilen shughullinip kelgen. bu jeryanda bir qisim teshkilatlarning xizmetlirige we xitayning sherqiy turkistandiki irqiy qirghinchiliq jinayitini xelqara jemiyetke pash qilishqa aktip kuch chiqirip kelgen. nowette muhajirettiki sherqiy turkistan xelqi idris hesenning teqdiridin qattiq endishe qiliwatqan bolup, xelqara sherqiy turkistan teshkilatlar birliki, dunya uyghur qurultiyi qatarliq teshkilatlar we herqaysi doletlerdiki paaliyetchiler alaqidar orunlar bilen korushup, idris hesenni tezdin qutuldurush uchun tirishmaqta.
2021- yili 28- iyul
