kebe sherif yeryuzide bina qilinghan tunji qorulushtur. musulmanlar kunde besh waqit namizida yuzlinidighan qible, beytullahni hej qilidighanlar tawap qilidighan muqeddes makandur.
[إِnَّ أَoَّlَ bَyْtٍ oُضِعَ lِlnَّasِ lَlَّذِy bِbَkَّةَ mُbَarَkًa oَهُdًi lِlْعَalَmِynَ]
«insanlarning ibadet qilishi uchun tunji bina qilinghan oy (allahning oyi) mekkide dur, mubarektur, jahan ehlige hidayettur» (ali imran96)
tarixiy riwayatlerde kilishiche kebe 12 qetim yasalghan, tunji qetimliqini perishtiler jennetning tashliri bilen yasighan.
undin keyin adem eleyhissalam yasighaniken, undin keyin adem eleyhissalamning oghli shis yasighaniken. kebe nuh eleyhissalamning dewride yuz bergen tufan balasida weyran bolghaniken.
abdullah ibni as riwayet qilghan hedista resulullah eleyhissalam mundaq degen:
«allah adem bilen hawwagha jibril eleyhissalamni ewetip, ulargha: men uchun oy bina qilinglar degen. jibril eleyhissalam kebining hazirqi ornini belgilep bergen, adem we hawwa yerni kolashqa bashlighan, yerning tegidin su chiqshqa bashlighanda, jibril eleyhissalam kolashni toxtitishqa buyrighan, adem we hawwa kebini bina qilghandin keyin allah ularni kebini tawap qilishqa buyrighan. ulargha degenki, sen insanlarning ewwili, bu bolsa, binalarning tunjisi.
undin keyin esirler otup nuh eleyhissalam hej qildi, yene esirler otup ibrahim eleyhissalam kebini qayta bina qildi».
allah taala mubarek kebini bina qilish sheripini ibrahim eleyhissalam bilen oghli ismayil eleyhissalamgha nail qilghan. ata-bala derhal allahning emrige boysunup borundin mewjut bolghan kebe sherifni qayta yasashqa kirishken.
{oإذ yrfع إbrهym alqoaعd mn albyt oإsmaعyl rbna tqbl mna إnk ant alsmyع alعlym}
«oz waqtida ibrahim, oghli ismayil bilen kebining ulini qopurwetip, rebbimiz bizning bu xizmitimizni qobul qilghin, sen hemmini anglap, bilguchidursen» (beqere127)
demek kebe burundin mewjut idi.
muhemmed eleyhissalamgha peyghemberlik kilishtin 5 yil borun kebe sel apitide weyran bolay dep qalghan, u zamanlarda mekke ehli qureyshlerdin idi, mekke ehli yighilip kebini qayta yasashni qarar qildi, mekkidiki qebililer birliship iqtisat toplap kebini qayta yasashqa kirishti.
abdullah ibni zubeyr dewride kebe yezid ibni muawiye qoshunliri teripidin topqa tutup koydurwetilgen. abdullah ibni zubeyr qayta bina qilghan.
1630-yili osman xelipidi 4- murad dewride kebe su apitide yene ziyangha uchrighan bolup, 4- murad kebini qayta yasighan, shu waqittin biri bugunki haliti saqlap qelinmaqta.
kebining etrapi bolsa, onlarche qetim bina qilinghan we bugunki halitige kelgendur.
14esirdin biri allahning beyti musulmanlarning qelbi telpunidighan, herbir musulman hayatida bir qetim bolsimu hej perzini ada qilishni arzu qilidighan we shu mexsette bir omur tapqan-terginini yighip teyyarliq qilidighan muqeddes jaydur.
{rَّbَّnَa إِnِّy أَsْkَntُ mِn ذُrِّyَّtِy bِoَadٍ ghَyْrِ ذِy zَrْعٍ عِndَ bَyْtِkَ alْmُحَrَّmِ rَbَّnَa lِyُqِymُoa alصَّlَaةَ fَajْعَlْ أَfِْdَةً mِّnَ alnَّasِ tَهْoِy إِlَyْهِmْ oَarْzُqْهُm mِّnَ alثَّmَrَatِ lَعَlَّهُmْ yَshْkُrُonَ}
«perwerdigarimiz! ewladimning birqismini sanga ibadet qilsun, namaz oqusun dep sining shereplik oyungning qeshida susiz, giyahsiz bir wadigha orunlashturdum. perwerdigarimiz! kishilerning dillirini ulargha telpunidighan, mayil bolidighan qilghin. ularning shukurqilishi uchun ulargha turluk miwilerni riziq qilip bergin». (ibrahim37)
mezkur ayiti kerimening rohi boyiche allah ibrahim eleyhissalamning duasi bilen mekke shehrini qaqas chol bolishigha qarmay molluq, bayashatliq qilghandur. allahning beytige insanlarning qelbi telpunup turushi bir mojizedur.
2022-yili 9-iyul
