dinning asasi muhebbet. muhebbet hemmidin kuchluk nerse. pul –mal yaki kuch bilen hel qilghili bolmaydighan ishlarni muhebbet bilen hel qilghili bolidu. muhebbet qattiq qelblerni yumshitidu, kongullerni mayil qilidu. allah taala peyghember eleyhissalamgha ]fَbِmَa rَحْmَةٍ mِnَ allَّهِ lِnْtَ lَهُmْ oَlَoْ kُnْtَ fَظًّa ghَlِyظَ alْqَlْbِ lَanْfَضُّoa mِnْ حَoْlِkَ [« (i peyghember!) allahning rehmiti bilen sen ulargha siliq muamilide boldung. eger qopal, baghri qattiq bolghan bolsang, elwette ular sening etrapingdin tarqilip ketetti » degen. muhebbet kongullerni yumshitidighan, dillarni yashartidighan, inaqliqni kucheytidighan, ademni bextlik qilidighan nerse. aile ezalirining bext-saaditi muhebbet bilen bolidu. muhebbet heqiqiy meniside omumlashqan aililerni heqiqiy bextlik aile deyishke bolidu. chunki heqiqiy muhebbet bar yerde beghishlash bolidu, beghishlash bolghan iken bext- saadet ozi kelidu. ailidiki herbir eza bashqisi uchun beghishlisa bu aile bextke chomgen aile bolidu. allah taala bextlik ailini bayan qilip mundaq degen: « allahning (qudritining) alametliridin biri, ayallardin unisi – ulpet elishinglar uchun, ularni oz tipinglardin yaritip, aranglarda mehirـ muhebbet ornatqanliqidur» (rum surisi: 21- ayet).
epsuslinarliqi ـ kunimizde, muhebbet sozi kopligen kishilerning qulaqlirigha chirayliq anglanmaydu. ular muhebbet dese, uni bir gunah ish dep hesablaydu. emeliyette bolsa, pak muhebbet ــ bext ـ saadetning achquchi. kishilerning muhebbet sozini bir xil gunah ـ mesiyet degen qarash bilen chushinip qelishidiki seweblerning biri zamanimizdiki bir qisim kishilerning muhebbet shoari astida ozige halal bolmighan birliri bilen yolsiz alaqe baghlishi, hetta pahishe ishlarni qilishi deyishke bolidu. eslide bundaq nashayan ishlar muhebbet emes, belki edepsizlik sanilidu. biz muhebbetttin ibaret bu bibaha goherdin nemishqa paydilanmaymiz? bir-birimizge muhebbet sozini eytishqa nemishqa bexiilliq qilimiz?
eslide muhebbet sozini eytishning ozimu saadet beghishlaydu. siz joringizgha sizni yaxshi korimen degen waqtingizda, siz ashu bir eghiz sozingiz bilen uninggha dunyalarche xushalliqni teqdim qilghan bolisiz. er bolsingiz ayalingizgha men sizni yaxshi korimen degen waqtingizda uning chirayida jilwilengen saedetni elwette koreleysiz hem ozingizmu xushalliqqa tolisiz. chunki birawni xush qilalighanliq addiy ish emes. ayalingiz sizdin xushal bolghandin keyin u sizni xushal qilishning yolini izdeydu, hormitingizni ashurup qilidu. xizmitingizni kongul bolup qilidu we sizge bolghan semimiyitini ipadileshning hemme yollirini tejribe qilidu. eger siz ayal bolsingiz eringizge men siizni yaxshi korimen yaki oyde seghinip qalidikenmen degen waqtingizda eringizning chirayidiki razimenlik sizni elwette xushalliqqa tolduridu, belki sizge siz eng yaxshi koridighan nersilerni hediye qilishqa tirishidu. siz balingizgha men seni yaxshi korimen oghlum yaki qizim degen waqtingizda uni xushalliqqa, bext we ishench tuyghusigha chomdurisiz. siz bundaq qilish arqiliq qarshi terepni xushal qilip ozingizde saadet hes qilisiz, yene bir tereptin ibadetning sawabini tapisiz. chunki peyghember eleyhissalam «chirayliq gepte sediqining sawabi bar» dep korsetken. yene peyghember eleyhissalam «siler birini yaxshi korsenglar, uninggha ‹men sizni yaxshi korimen› denglar» dep korsetken.
bir terbiye mutexessisi leksiyeside mundaq dep sozligen: «bir perzentning oxshash bolmighan ailide tughulushi, oxshash bolmighan ijtimaiy muhitta chong bolushi shu balining rohiy we jismaniy dunyasida cheksiz perqlerni peyda qilidu. bu muhitning shu baligha bergen ghidiqlishi oxshash bolmighanliqi uchun, shu balilarda chong perqler peyda bolidu. bu heqte amerikiliq bir pisxologiye alimi mundaq degen:
«eger perzent ziddiyetlik muhitta yashisa, u bashqilarni eyibleshni yaxshi koridighan adem bolup chiqidu
eger perzent dushmenlishish muhitida yashisa, u urushqaq bolup chiqidu.
eger perzent qorqunch ichide yashisa, u ghemkinla yuridighan bolup chong bolidu.
eger perzent righbetlendurush ichide yashisa, u ozige ishinidighan adem bolup chiqidu.
eger perzent ozini yaxshi koridighan muhitta yashisa, u etrapidikilernimu hormetleydighan bolup chiqidu.
eger perzent bixeter muhit ichide yashisa, u bashqilarghimu ishinidighan bolup chiqidu.
eger perzent dostluq ichide yashisa, u ozi yashawatqan dunyaning neqeder guzel ikenlikini hes qilalaydighan bolidu».
bu pisxologning pikrige kore, balilar kichikidinla medeniy, inaq, righbetlendureleydighan, dostaniliq bilen tolghan muhit ichide yashap chong bolsa, u choqum kongli muhebbet bilen tolghan, insabliq, diyanetlik, bashqilar bilen chiqiship oteleydighan, umidwar bolup yetiship chiqidiken.
