ulugh ramizan eyini tolup tashqan xoshalliq we toluq bir teyyarliq bilen kutuwelish herbir musulman uchun shereptur. bu ay herbir musulman uchun, ozining meniwiyitini yukseldurush, ozide yaxshiliq we guzel exlaqlarni yetildurush peytidur. chunki ramizan eyi «quran kerim» chushushke bashlighan, ming aydin yaxshi bolghan qedr kechisini oz ichige alghan, barliq aylardin ulugh bolghan, axiretlik uchun ozuq toplashning eng yaxshi mewsumi bolghan, rohaniyliq bilen tolghan bir mubarek aydur.

 

hayatliq sepiri allah taalagha ketip barghan uzun seper bolup, adette biz her qandaq bir seperni dawamlashturush uchun yeterlik ozuq eliwelishqa mohtaj bolghinimzdek, bu hayatliq sepiridimu axiretlikimiz uchun ozuq eliwelishqa mohtajmiz. melumki, axiretlikning eng yaxshi ozuqi teqwaliqtur. allah taala: «(axiretlik uchun) ozuq eliwelinglar, eng yaxshi ozuqluq teqwaliqtur» deydu.

 

xuddi adettiki seperlirimizde, yol boyi aldimizgha chiqqan may qachilash ponkitliridin mashinimizgha may qachilap mangghinimizdek,ramizan eyigha oxshash mexsus ibadet mewsumliride ozimizni rohiy ozuqlar bilen ozuqlandurup mengishimiz intayin zorurdur.

 

roza insanning iradisini tawlaydighan, uninggha sewrchanliqini, mehri-shepqetni ogitidighan, uni kamalet derijilige yukselduridighan terbiye xarakterliq ibadet bolup, insan yilda bir ayliq roza sayisida ozining himmiti we tirishchanliqigha yarisha mol hosul alidu.

 

ramizan eyi allah taalaning rehmiti mol yaghidighan, gunahlar meghpiret qilinidighan, bendiler dozaxtin azat qilinidighan ulugh aydur. bu ay kelishtin awwal allah taaladin bu aygha saq-salamet erishturushini tilep dua qilish, ramizan eiyidin qandaq qilip yaxshi paydilinip, allahning rehmet we meghpiritige erishish uchun pilan tuzush, ramizan kelgenede, bu mubaredk aygha saq-salamet erishkenlikige nahayiti xushal bolush, rebbige cheksiz shukur qilish, belki bu ramizan hayatimdiki eng axirqi ramizan bolup qelishi mumkin degen endishe bilen mumkinqeder kop ibadetlerni qiliwelishqa tirishish, gunahlirigha tewbe-istighfar eyitip, buningdin keyin teqwadar bolup, peziletlik hayat kechurushke allah taalagha wede berish tolimu yaxshidur.

 

ramizan eyi rohimizni terbiyeleydighan, uni yukselduridighan mektep bolup, biz musulmanlar ramizan sayisida exlaqimizni islah qilimiz, gunahlirimizni yuyimiz, sawabimizni kopeytimiz, nepsimizni yighishni, ozimizni kontrol qilishni we sexiyliqni oginimiz. ebu hureyre reziyellahu enhudin riwayet qiliniduki, peyghember eleyhissalam mundaq digen: «kimki ramizan rozisini chin imani bilen, allah taaladin sawab kutush mexsitide tutidiken, uning burun qilghan gunahliri meghpiret qilinidu» . bu hedistiki: «imani bilen» digen sozning menisi: allah taalaning roza tutqan bendilirige ata qilidighan ejir we sawablar heqqide qilghan wedisige chin ishengen halda roza tutsa digenliktur. ramizan eyi yene duala ijabet bolidighan aydur. peyghember eleyhissalam mundaq degen:«uch xil kishining duasi ret qilinmaydu: roza tutqan kishining iptar waqtida qilghan duasi, adaletlik padishahning we zulumgha uchrighan kishining duasi» . ramizan eyining sharapiti we ulughliqidin buayda ada qilinghan omre xuddi hej perzini ada qilghangha oxshash sawabliqtur. peyghember eleyhissalam bu heqte mundaq degen: «ramizan eyida ada qilinghan omre (sawab jehette) hej qilghangha oxshashtur» .

 

 

peyghember eleyhissalam «quran kerim»ning peziliti heqqide mundaq degen: «allah mushu kitab (quran) bilen bir turkum kishilerning mertibisini yuqiri qilsa, yene bir turkum kishilerning mertibisini towen qilidu»( ).

 

quran kerimning ulughliqidin uning menisini bilsun ـ bilmisimun, uning lewzini tilawet qilghan adem choqum sawabqa erishidu. allah taala quran kerimde mundaq deydu: «shubhisizki, allahning kitabini tilawet qilip turidighanlar, namazni ada qilidighanlar we biz riziq qilip bergen nersilerni (allahning raziliqi uchun) yoshurun we ashkara serp qilidighanlar hergiz kasat bolmaydighan tijaretni umid qilsa bolidu. chunki allah ularning mukapatini toluq beridu we merhemitidin ulargha ashurup beridu. shubhisizki, allah heqiqeten meghpiret qilghuchidur, az yaxshiliqqa kop sawab berguchidur»( ).

 

peyghember eleyhissalam mundaq degen: «quran oqunglar, quran ozini oqughanlargha qiyamet kuni shapaet qilghan halda kelidu»( ).

 

peyghember eleyhissalam mundaq degen: «quran oqup turidighan momin xuddi utruj degen mewige oxshaydu, uning puriqi xushbuy, temi tatliq kelidu. quran oqup turmaydighan momin xormigha oxshaydu, uning puriqi yoq, emma temi tatliqtur. quran oqup turidighan munapiq reyhangha oxshaydu, uning puriqi xushbuy, emma temi achchiqtur. quran oqup turmaydighan munapiq (yawa) xemekke oxshaydu, uning puriqimu yoq, temimu achchiqtur»( ).

 

shubhisizki, quran tilawet qilish, tekbir, tehlil, tesbih we duadinmu ewzel ibadettur. peyghember eleyhissalam mundaq degen: «allah taala ‹quran tilawet qilish we manga zikir eytish bilen meshghul bolghanliqtin mendin hajitini soralmighan bendemge, sorighanlargha berginimdinmu yaxshiraqini berimen› dedi. allahning kalami bolghan quran kerimning bashqa sozlerdin ulughliqi, xuddi allahning bendiliridin ulughliqigha oxshashtur»( ).

 

quran kerimni anglashmu katta ibadetler qataridin sanilidu. allah taala quran kerimde mundaq deydu: «allahning rehmitige erishishinglar uchun, quran oqulghan chaghda, uni diqqet bilen anglanglar we(soz qilmastin) jim turunglar»( ).

 

quranni oqush, yadilash, menisini chushinish, uni bashqilargha ogitish we uning ehkamlirini oginish hem emel qilish bilen shughullanghuchilar insanlarning eng saadetmenliri we eng serxilliridur. peyghember eleyhissalam bir hediside: «silerning eng yaxshiliringlar quranni ogengen we ogetkenlerdur»( ) dep korsetken.

 

peyghember eleyhissalam musulmanlarni quran oqushni oginishke teshebbus qilip mundaq degen: «quranni mahirliq bilen oquydighan adem hormetlik perishtiler bilen birge bolidu. kokul qoysimu uni teslikte qiynilip oqughan kishige ikki hesse artuq sawab berilidu»( ).

 

quran oqughanda koz yeshi qilishning peziliti chongdur. peyghember eleyhissalam mundaq degen: «heqiqeten bu quran ghemkinlik bilen chushti, uni oqughininglarda yighlap turup oqunglar, eger yigha kelmise, ozara yighlishinglar. uni chirayliq ahangda oqunglar. kimki quranni chirayliq ahangda oqumaydiken, u bizdin emes»( ).

 

allah taala perzentlirige quran kerimni oqushni we uning telimatlirigha emel qilishni ogetken ata ـ anilarningmu mukapatlirini toluq berguchidur. peyghember eleyhissalam mundaq degen: «kimki quran oquydiken we uning telimatliri boyiche ish koridiken, allah taala qiyamet kunide uning ata ـ anisining beshigha quyashning nuridinmu nurluq tajini kiyguzidu»( ).

 

quran oqushning edepliri

 

1. quranni taharet bilen oqush. quranni taharet bilen oqush shert emes, shundaqtimu taharet bilen oqusa yaxshi. emma junup kishi yaki heyzdar ayal taharetsiz oqusa bolmaydu.

 

2. quran oqushtin burun أعُoذُ bِallهِ mِnَ alshَّyْطَanِ alrَّjِyْmِ dep sheytanning weswese qilishidin allahqa seghinip panah tilesh. allah taala quran kerimde mundaq deydu: «sen quran oqumaqchi bolghiningda, qoghlandi sheytanning (weswesisidin) allahqa seghinip panah tiligin»( ).

 

3. quranni chirayliq awazda oqush. peyghember eleyhissalam mundaq degen: «quranni chirayliq awazda oqunglar»( ).

peyghember eleyhissalam yene mundaq degen: «allah taala hech bir nersige quranni yuqiri awazda chirayliq ahang bilen oqughan peyghemberge qulaq salghinidek qulaq salghan emes»( ).

 

4. quranning menisini bilmisimu, allah manga sozlewatidu degen etiqadta turup, ixlas bilen oqush. «ular peqet ibadetni allahqa xalis qilghan, heq dingha etiqad qilghan halda (yalghuz) allahqila ibadet qilishqa buyruldi»( ).

 

5. quranni quran oqush qaidilirige riaye qilip, ochuq, dane- dane oqush. «quranni dane _ dane, ochuq oqughin»( ).

 

6. quanni eghizni midirlitip oqush lazim. chunki eghizni midirlatmay, konglide oqush quran oqushqa kirmeydu. chunki allah taala peyghember eleyhissalamni wehyi chushuwatqan chaghda uni oqushq aaldirap tilini midirlitishtin meni qilghan. buningdin chiqiduki, tilni midirlitip oqush uni oqughanliq, ichide oqush oqumighanliqtur.

 

7. quranni imkanqeder qurangha qarap oqush. quran bar yerde, uni qurandin oqumay telefondin oqush yaxshi emes, chunki qurangha qarashning ozimu ibadettur.

quranni qandaq oqush kerek?

 

sheksizki, quranni allah taala manga sozlewatidu, mangila xitab qiliwatidu, degen hes – tuyghu bilen, wayigha yetken mesuliyet tuyghusi bilen oqush kerek. ebulhesen nedewi islam shairi muhemmed iqbal heqqide mundaq deydu: «ellame muhemmed iqbalning quran tilawet qilish uslubi bashqilarning uslubigha oxshimaytti. u mushu uslubning berikiti bilen quranning halawitini eng toluq tetiyalighan we uning sayisida huzurluq hayat kechurgen shexslerning biridur.

 

ellame iqbal ozi toghruluq mundaq dep yazghan iken:«men her etigini bamdat namizidin keyin quran oqushni adet qiliwalghan idim. her kuni dadam mendin neme qiliwatisen? dep soraytti. men «quran oquwatimen»dep jawab berettim. dadam her kuni shu bir xil soalnila soraydu, menmu shu bir xil jawabnila berimen. bir kuni men dadamdin «dada her kuni quran oquwatqinimni korup turup yene mendin neme qiliwatqinimni sorashtin zerikmidingizmu? »dep soriwidim. dadam manga «balam! men sanga quranni xuddi sanga chushkendek oqughin dekchi idim» dedi. shuningdin keyin, men quranni xuddi allah taala manga manga xitab qiliwatqandek hes-tuyghu bilen uni chushinip oquydighan boldum. uning parlaq nuridin we jewherliridin mening sheiriy eserlirim barliqqa keldi.»

 

janabi allah taala hemminglarning rozisini qobul qilghay, yaxshi emelliringlarni qobul qilghay, amin.

 

2023-yili 22-mart