sheksizki, ramizanning axirqi on kuni barliq kunlerning we kechilerning ichide eng ulugh we eng ehmiyetliktur. peyghember eleyhissalam ramizan aylirida ibadetke qattiq beriletti we bashqilarnimu shundaq qilishqa teshebbus qilatti. xususen ramizanning axirqi onida ibadetke qattiq berilishke we qedir kechisini tepishqa buyruytti. ozimu bu kunlerde ibadet uchun ozini untughan halda kiriship ketetti . aishe reziyellahu enhadin riwayet qiliniduki: «peyghember eleyhissalam ramizanning axirqi onida bashqa kunlerdikidin bek ibadetke beriletti» (muslim riwayiti).

 

aishe reziyellahu enha yene mundaq deydu: «ramizanning axirqi oni yetip kelishi bilen peyghember eleyhissalam ayalliridin uzaqliship, ibadet bilenla meshghul bolatti, kechiliri uxlimaytti, ailisidikilerni kechiliri ibadet qilishqa uyghitatti» (buxari riwayiti).

 

yene bir hediste mundaq deyilgen: «resulullah ramizanning axirqi onida etikap qilatti we ramizanning axirqi on kunining taq kechiliride qedir kechisini tepishqa tirishinglar! dep musulmanlarni teshebbus qilatti» (buxari riwayiti).

 

aishe reziyellahu enhadin riwayet qiliniduki, u mundaq deydu: «men resululladin,- eger men qedir kechisining bolidighan waqtini bayqisam, bu kechide neme dep dua qilsam bolidu?-dep soriwidim, umanga munu duani ugetken: aَllَّهُmَّ aِnَّkَّ عَfُoٌّ tُحِbُّ alْعَfْoَ faَعْfُ عَnّyِ yeni «i allah! sen heqiqeten gunahlarni epu qildighan we epu qilishni yaqturidighan ilahimsen, gunahlirimni epu qilghaysen» (tirmizi riwayiti).

 

 

allah taala qedir kechisini ulugh qilip, uni ramizanning bashqa kechiliridin alahide shereplik we xeyrlik qilip belgilidi. chunki bu keche quran kerimning nuri tunji qetim yersharida parlashqa bashlighan bir keche idi. peyghember eleyhissalam bu kechining ramizanning axirqi on kunidiki taq kechilerning biride bolidighanliqidin xewer bergen we bu kechini tepish uchun ramizanning axirqi onida uxlimay ibadet qilishqa teshebbus qilghan hem ozimu shundaq qilghan. chunki bu kechide qilinghan emel- ibadetler pezilette we sawabta ming ayliq emel- ibadettin artuqtur. allah taala quran kerimde: ﴿qedir kechisi (pezilet we sawabta) ming aydin artuqtur ﴾ deydu (qedir surisi 3- ayet).

 

demek, qedir kechisi ming aygha teng bolghan iken, u bir insanning omridin 83 yilgha teng bolghan bolidu. eger bir insan 83 yil hemishe ibadet bilen meshghul bolghan teqdirdimu, birimizning qedir kechisini ibadet bilen otkuzginimizning sawabi allah taalaning dergahida 83 yilliq ibadettin ewzeldur, elwette.

 

shubhisizki, quran kerimning parlaq nuri isaniyetning qelbige nur chechishqa bashlighan bu keche bashqa herqandaq kechilerdin ulugh we sherepliktur. hechqandaq keche uninggha teng bolalmaydu. lekin shuni yaxshi bilish kerekki, herqandaq ulugh ayning, herqandaq ulugh kun yaki kechining we herqandaq ulugh saetning ulughliqi we yaxshiliqliri, peqet uning ulughliqini bilip, uni qedirlep, uningdin paydilinalighan kishiler uchundur. emma bu kechini qedirlimey, ozining gheplet uyqusida jimiqip qalghan kishiler uchun bu kechining bashqa kechilerdin hechbir perqi yoqtur.

 

 

imam xettabiy qedir kechisining allah taala teripidin islam millitige mexsus ata qilinghan bir katta imtiyaz ikenlikige putun islam alimlirining birdek ittipaqi bolghanliqini bayan qilidu. chunki allah taala bu kechini quran kerim bilen shereplendurdi. quran kerim bolsa, islam millitining eng motuwer desturidur. imam malik ozining « elmuwtteء» namliq esiride mundaq degen: «peyghember eleyhissalamgha ozidin burun otken ummetlerning yashighan omurliri korsitilgendin keyin, u ozining ummetlirining omrining burunqilarning omrige nisbeten qisqa ikenlikini korup, ummetlirining bu qisqa omride burunqilarning qilghan yaxshi emellirini qilalmaydighanliqidin ensirigende, allah taala uning ummitige ming aydin yaxshi bolghan qedir kechisini ata qilghan ».

 

allah taala bu kechining qaysi kechide ikenlik waqtini bizge melum qilmighan. bu, kishiler shu kechini tepish meqsiti bilen ramizan kechilirining hemmiside ibadetke berilsun uchun idi. shuningdek allah taala jume kunidiki dua ijabet bolidighan saetni we quran kerimdiki uni oqup neme tilse berilidighan ismulezemni bizge bildurmigen. bumu kishilerning dua ijabet bolidighan saetni we ismulezemni tepish uchun herwaqit dua qilsun we quran oqusun uchun idi. eger qedir kechisining waqti, dua ijabet bolidighan saet we ismulezem eniq bildurulgen bolsa idi, kishiler qedir kechisidila ibadet qilishqa, shu saettila dua qilishqa, ismulezemnila oqushqa uginwelip, bashqilirigha ehmiyet bermigen bolatti.

 

 

etikap- allah taalagha ibadet qilish niiyti bilen mesjidte olturush demektur. etikap qilishni deslep peyghember eleyhissalam bashlighan. etikapni herqandaq waqitta qilsa bolidu. emma ramizanda qilish sunnettur. peyghember eleyhissalam her yili ramizanning axirqi on kunide mesjidte ozi yalghuz olturup etikap qilatti. keyin uning ayalliri, andin sahabilar etikap qilishqa bashlighan. shundaq qilip, etikap islam dinida eng peziletlik emellerdin bolup orun alghan. etikap allah taalaning raziliqigha erishish meqsiti bilen, putun dunyaliq ishlardin qol uzup, mesjidte olturup turluk ibadetlerni orunlash arqiliq emelge ashidighan ibadettur. ebu hureyre reziyellahu enhudin riwayet qiliniduki: «peyghember eleyhissalam her yili ramizanning axirqi on kunide etikap qilatti. u, wapat bolush aldidiki yilqi ramizanda 20 kun etikap qilghan idi» (buxari riwayiti).

imam etaiy mundaq degen: «etikap qilghan kishi, xuddi padishahtin soraydighan hajiti bolghanliqtin, uning ishiki aldida telmurrup, hajitim rawa bolmighichilik hech ketmeymen dep turuwalghan kishige oxshash bolup, u allah taalaning oyliridin biri bolghan mesjidte olturidu we gunahlirim meghpiret qilinip, hajetlirim rawa bolmighichilik mesjidtin chiqmaymen, dep etikapqa dawam qilidu» («elixtiyar» din).

 

 

etikapning peziletliri nahayiti koptur. shunga uni peyghember eleyhissalam hayatining axirighichilik hech terk qilmighan. u hayatining axirqi yili etikapta koprek olturghan. buning bilen peyghember eleyhissalam bizge etikapning ehmiyitini teximu eniq bildurgen. chunki insan turmushning telebliri we ghepletler sewebi bilen gahida allah taaladin uzaqliship qalidu, axiretlik uchun teyyarliq korush ishlirigha ehmiyet bermeydighan bolup qalidu. etikap qilish bundaq kishilerning allah taala terepke qaytishi we dunyaning tugimeydighan meshghulatliridin biraz bolsimu azat bolup, ozining meniwiytini kucheytishi hem yukseldurushi uchun eng yaxshi pursettur.

 

 

etikap qilish peziletlik emel we allah taalagha yeqinlishishning chong pursitidur. emma etikap qilimen dep mesjidte olturuwalghan kishilerning kop sanliqi diqqet qilmighan bezi xataliqlar bar. ular:

 

1. perzentlirining ehtiyajlirini qayrip qoyup, ozinila oylap mesjidke kirip olturuwelish. eslide mumin ademning putun herikiti ibadet bolushi lazim. ibadet mesjidila emes. adem her ishni allah taalaning raziliqini kozlep, peyghember eleyhissalam korsetken boyiche qilsa, meyli u ish dunyaliq ish bolsimu, u adem ibadet ichide bolghan bolidu. shunga etikap qilmaqchi bolghan adem ailisining barliq ehtiyajini toluqlap berip, andin mesjidke kiriwalsa bolidu.

 

2. nurghun kishiler etikapta oltursimu, yanfon qolidin chushmeydu, sotsiyal mediyadin ayrilalmaydu, bezisi texi yutubtin widiyo koridu. allah taala bilenla bolimen dep, mesjidke kiriwelip, dunyadiki barliq insanlar bilen bille bolidu. bu qandaq etikap bolsun? shunga allah taala uchun etikap qilimen dep mesjidke kirgen adem mumkin bolsa yanfonni almay kirishi lazim we qolida allah taalaning kalami bolghan quran kerimla bolushi lazim.

 

3. yene nurghun etikapchilar bamdattin keyin pishingiche, pishindin esigiche, yene bezisi shamghiche uxlap otkuzidu. bundaqlar oyidila uxlisa bolmasmu? toghra, uxlash kerek. emma bir kunni uxlash bilen otkuzgen adem qandaqmu ozini roza tuttum, etikap qildim deyeleydu? u shundaq sanisimu, allah taala qobul qilarmu? buni oylap korush kerek.

 

4. bezi ademler turmastin bashqilar bilen telefonlishidu. siz allah taala bilen bolush uchun etikap qilghan ikensiz, choqum putun waqtingizni allah taalagha atishingiz lazim. eger undaq qilalmisingiz, oyingizge berip uxlisingizmu sizge gunah bolmaydu. chunki siz etikap qilishqa mejbur emes.

 

 

etikap qilishning shertliridin birinchisi mesjidte olturush bolup, etikap mesjidlerdila qilinidu. emma hazirqidek mesjidte olturush imkaniyiti bolmighan sharaitlarda, olimalar towendiki ikki shert bilen oylerde mexsus jayni mesjid qilip, shu jaydila olturup etikap qilishni jaiz dep qaraydu:

 

1. oydiki namaz oqushqa xas qilinghan xane we yaki jaydila olturush, zoruriyetsiz bashqa xanilargha we sirtqa qetiy chiqmasliq. chunki etikap qilishning shertliridin birinchisi mesjidte olturushtur. «mesjidte etikapta olturghan cheghinglarda ayalliringlargha yeqinchiliq qilmanglar» degen ayet buni ipadileydu.

 

2. oyide etikap qilghan adem ozini mesjidte olturghandek hes qilishi, namaz oqush, quran oqush, dua qilish, zikir, tesbih eytish degendek mesjidlerde qilishqa tegishlik ibadetlerni qilishi we bashqilar bilen parang salmaqliq, ayalidin yiraq turush, oyun we kulkilerdin saqlinish, bihude gep - sozlerni qilmasliq degendek mesjidlerde qilishqa bolmaydighan ishlarni qilishtin saqlinishi.