2023-yili 15-aprel kuni qazaqistan jumhuriyetlik uyghur etno-medeniyet merkizi almuta sheherlik shobisi, jemiyet qarmiqidiki alimlar kengishi we qazaqistan uyghur yashlar birliki teripidin uyushturulghan ataqliq alim, tarix penlirining doktori nebijan tursunning 60 yashliq tewellutigha beghishlanghan «alim bilen ijadiy uchrishish» mawzusidiki xelqaraliq ilmiy uchrishish we muhakime yighini zum tor supisida (Zoom) otkuzuldi. bu uchrishish we ilmiy muhakime yighinigha qazaqistan, qirghizistan, ozbekistan, rusiyedin bashqa yene amerika, germaniye, turkiye ,yaponiye , awstraliye we bashqa ellerdiki uyghur alimliri, ziyaliyliri, Jurnalistliri, jemiyet erbabliridin bolup kop sanda kishi qatniship nebijan tursunning ilmiy ijadiy hayati, uyghur tarixi tetqiqatliri, eserlirining ilmiy qimmiti, uyghur xelqige qoshqan tohpisi qatarliq kop tereplerdin baha berip chiqti shuningdek ozlirining tilek yollidi.
biologiye penliri doktori, akademik, qazaqistan jumhuriyetlik etno-medeniyet jemiyiti alimlar kengishining reisi mesimjan welemofning riyasetchilikide otken mezkur uchrishishta jemiyet reisi dolquntay abduxelil, jemiyetning almuta sheherlik shobisining reisi, meditsina penliri kandidat doktori ebeydullam japparow, jemiyet aliy kengesh reisi, «uyghur awazi» gezitining bash muherriri ershat esmetof tewellud igisi nebijan tursunni semimiy tebriklep, uchrishishning mezmunluq otushige tilekdashliq bildurdi. andin sozge chiqqan musteqil tetqiqatchi, doktor nebijan tursun «alimning asasiy ilmiy tetqiqat emgekliri we utuq-muweppeqiyetliri» mawzusida doklat qildi. nowette soz alghan «r.b. suleymenow» namidiki sherqshunasliq instituti uyghurshunasliq merkizining yetekchi ilmiy xadimi, filologiye penliri kandidat doktori rexmetjan yusupow turan uniwersiteti professori ablexet kamalof bilen birlikte teyyarlighan «kesipdashning ilmiy emgekliri heqqide soz» mawzusidiki doklatini oqup, nebijan tursunning ilmiy ijadiy hayat yolliri heqqide tepsiliy bayan qildi.
n. tursun bilen bolghan ijadiy uchrishish muhakime yighinida sozge chiqqan ozbekistan penler akademiyesi sherqshunasliq institutining professori, tarix penliri doktori, ozbekistan jumhuriyiti istrategiye tetqiqat merkizining sabiq bashliqi , ablehet xojayew nebijan tursunning ijadiy hayatini yuqiri bahalap, uning ijadiyitining muweppeqiyiti bolghan tenha orundighan 13 tomluq <<uyghur omumiy tarixi>> uyghurlar uchunla emes, belki putun merkiziy asiya, turk dunyasi uchunmu mojize xarakterlik tohpe ikenlikini korsetti.
amerikidiki erkin asiya radiosi uyghur bolumi muawin mudiri memetjan jume nebijan tursun bilen uzun yilliq kesipdashliq munasiwitidin qarap, uning aliy muherrirlik hayatida uyghur bolumi uchun yuqiri tohpe qoshqanliqi, uning kishilik munasiwetke ehmiyet beridighanliqi, tirishchanliq rohi, qabiliyiti, toxtawsiz ijad qilish alahidiliki, uning tarix tetqiqatida bosush yaratqanliqi, uning eserliri hetta otturigha qoyghan koz qarashlirinimu kishiler teripidin paydilinilghanliqi qatarliqlarni bayan qildi.
washingtondiki asiyaliq amerikiliqlar jemiyitining tetqiqatchisi, uyghur agentliqining qurghuchisi tahir imin nebijan tursunning ijadiy hayati we muweppeqiyet qazinishini 9 nuqtidin ilmiy asasta sherhlidi. uning weten ichidiki zor tesiri hemde uyghurlardiki milliy idiyening kuchiyishige kuchluk tesir korsetkenlikini otturigha qoydi, bolupmu u nebijan tursunning ottura asiya uyghurliri bilen chetellerdiki we wetendiki uyghurlarni baghlashta kowrukluk roli oynighanliqini tekitlidi.
bulardin bashqa germaniyediki uyghur medeniyet tetqiqatchisi ablet semet nebijan tursunning eserlirining ilmiy qimmiti we uningdin keng paydilinishni tekitlidi. enqere uniwersiteti tarix jughrapiye fakultetining professori erkin emet ozining n.tursun bilen bolghan 40 yilliq munasiwitini eslep, uning keng bilimge ige we tarixi boyiche tohpikar ikenlikini sherhlidi. istanbuldiki beykent uniwersitetining dotsenti doktor meghpiret kamal nebijan tursunning tarixi tetqiqatigha qoshqan tohpisini yuqiri bahalap, uni «uyghur tarixshunasliqidiki bir yultuz» dep atidi.
qirghizistandiki «ittipaq» geziti bash muherririning orunbasari pelsepichi ekberjan bawdunow, moskwadiki rusiye uyghur medeniyet merkizining mesuli refqet sadiqowlar ozlirining nebijan tursun bilen bolghan 1990-yillardin bashlanghan munasiwetlirini eslep, uning shu waqitlardin bashlapla tirishchan ikenliki, materiyallarni toplashqa, hazirqi kitablirini yezishni bashlighanliqlirini eslidi. repqet sadiqof nebijan tursunning moskwadiki rusiye alimliri arisidimu yaxshi tesir qaldurghanliqi,ozining uning doktorluq oqush jeryanliridiki paaliyetlirige guwahchi bolghanliqi, uning oz eserliri we xisletliri bilen rusiye alimlirining hormitige sazawer bolghanliqi, rusiye alimliri bilen uyghur jemiyitining ishlirini baghlighanliqini tekitlidi.
mezkur muhakime yighinida yene qazaqistan agrarliq uniwersitetining professori, akademik sheymerdan sheripow nebijan tursungha yuqiri baha berip: « u, oz tirishchanliqi, emgekliri, xelqi aldidiki mesuliyetchanliq rohi hem qolgha kelturgen netijiliri bilen uyghur ziyaliyliri we alimliri ulge tiklep berdi. men nebijan tursun bilen zamandash we tonush bolghanliqimdin pexirlinimen» dep tekitlidi.
muxter awezow namidiki edebiyat we senet institutining professori, doktor alimjan hemrayef nebijan tursunni peqetla tarixshunas emes, belki kop qirliq alim ikenliki, uning filologiye sahesidimu netije yaratqanliqi, inisi merhum abdurehim tursun bilen birlikte tunji qetim uyghur shairlirining rusche sheirlar toplimini yoruqqa chiqarghanliqi, uning « moskwa xiyalliri» namliq esirining weten ichidila emes, belki ottur asiyadiki uyghur oqurmenliri arisidimu chongqur tesir korsetkenlikini sherhlidi.
qazaqistan we xelqarada tonulghan ressam exmetjan exet ozining ressamliq nuqtisidin turup, nebijan tursun tarix eserlirini ozining uyghur ressamliq senitige paydilinish qimmiti we ehmiyitining yuqiriliqini tekitlidi.
jamaet erbabi aztekin ibrahimow we bashqilar alimning ilmiy paaliyiti, insaniy xisletliri heqqide oz pikirliri bilen ortaqlashti. sabiq sherqiy turkistan jumhuriyiti bash katipi aztekin ibrahimow nebijan tursun heqqide qanche sozlisekmu gep tugimeydu. lekin birla sozge xulasilep, nebijan tursun heqiqiy uyghur ziyaliysi, oz millitini tiklesh yolidiki heqiqiy ziyaliy, heqiqiy tarixshunas, heqiqiy alim we uyghur oghli bolushqa munasip dep tekitlidi.
paaliyet jeryanida yighingha biwasite qatnishalmay ozining tebrikini yiraqtin tor arqiliq ewetken amerikiliq alim joshua fremanning wideoluq tebrik sozi korsitildi.
nebijan tursunning 60 yashliqi tewelluti munasiwiti bilen uning ilmiy ijadiy hayati, jumlidin uyghur xelqining tarixini tetqiq qilish we uni tikleshke qoshqan tohpisini tebrikleshke ait mezkur muhakime yighigha dunya uyghur qurultiyi qatarliq uyghur jemiyetlirimu yuqiri ehmiyet bergen. dunya uyghur qurultiyi ijraiye komiteti reisi omer qanat bashtin axiri anglighuchi supitide qatnashqan, bulardin bashqa yene amerika, awstraliye,qazaqistan, qirghizistan, ozbekistan we yawropadiki bir qisim jamaet we medeniyet paaliyetchiliri, oqughuchilardin xeli kop toluq qatniship, ozlirining qollash we tebriklesh hessiyatlirini bildurushken.
menbe: uyghur agentliqi, 2023-yili 17-aprel
