kucha nahiye uchosteng yeza tughchi kentide otkuzulgen atalmish «roza heytliq kongul echish paaliyiti»din korunush, 2023-yili 20-april.
putun dunya musulmanliri 21-aprel roza heytni tebriklewatqan bir peytte, xitay dairiliri burunqi qilmishlirini qayta tekrarlap, heyt kunini qesten bir kun keynige surup orunlashturghan. shundaqla bu heyttimu atalmish «milletler ittipaqliqi» siyasitini teshwiq qilghan.
xitay taratquliridiki uchurlardin melum bolushiche, xitay rejimi eslide 21-aprel tebriklinishi kerek bolghan roza heytni sherqiy turkistanda 22-aprel dep uqturush tarqatqan bolup, qesten bir kun keynige suruwetken. emma xitay rejimining nomussiz qilmishi buning bilenla toxtap qalmighan. mezkur orunlashturush boyiche, sherqiy turkistanda roza heyt shenbe kunige orunlashturulghan bolup, normal qaide boyiche, xelq shenbe we yekshenbe ikki kun aramgha qoyuwetilishi kerek idi. emma xitay rejimi normal aram kuni bolghan yekshenbe kuninimu qesten ish kunige ozgertken we buning ornigha jume kunini aram kunige ozgertken. buning bilen sherqiy turkistandiki musulmanlarning heyt otkuzidighan kuni yenila peqet bir kun bolghan.
undin bashqa xitay rejimining saxta teshwiqati uchun mewjut bolup turuwatqan atalmish «islam jemiyiti»ning organ tor betidimu xuddi ramizan eyidikige oxshashla, roza heytqa alaqidar hechqandaq mezmun chiqarmighan.
xitay rejimi turluk cheklimilerning sirtida, bu qetimliq roza heytnimu saxta teshwiqati, assimilyatsiye siyasiti uchun paydilanghan. xitay axbarat wasitiliride elan qilinghan bezi xewerlerde xitaylar bilen uyghurlarning birlikte tamaq etip yep, roza heytni tebrikligenliki, atalmish «milletler ittipaqliqi»ni kucheytkenliki teshwiq qilinghan. yene bezi xewerlerde bolsa roza heyt munasiwiti bilen sherqiy turkistandiki bezi mehelle, kentlerde turluk kongul echish paaliyetliri orunlashturulghanliqi, shularning jumlisidin xitay tili oginishte beslishish, atalmish «kompartiye bolmisa, yengi junggo bolmaytti» degen qizil naxshilarni eytish qatarliqlarning qisturulghanliqi bildurulgen.
taqalghan meschitler xitay sayahetchilerge echiwetilgen
ramizan harpisidin bashlap, xitayning «dowyin», yeni tik-tok qatarliq ijtimaiy alaqe munberliride xitay sayahetchilirining qeshqer heytgah jamesige oxshash uyghurlarning tarixi meschitlirige kirip sayahet qiliwatqanliqi, hetta kuchadiki xaniqah jamesi ichide bir uyghur qizining qedimki kusen ussulini oynawatqan korunushler tarqilip, gherb dunyasidiki musteqil taratqularda qattiq eyibleshke uchrighan idi.
xitay sayahetchilirining musulmanlarning meschitliride erkin-azade ziyaret qiliwatqan korunushlerdin yene biri, 4-ayning 12-kuni altayda sayahette boluwatqan melum bir xitay sayahetchi teripidin tik-tokqa yollanghan.
mezkur sin korunushide xitay sayahetchi nahayiti eniq qilip ozining altaydiki «lager meschiti» degen wewiska esilghan, erebche ismi «meschit ekber» dep atilidighan chong meschitte ziyarette boluwatqanliqini korsetken. uningda yerlik hokumetning siyasiy belgilimiliri seweblik hazir bu meschitte namaz oqushqa kelidighanlarning yoqliqini bildurgen. bu sayahetchi yene mezkur sin filimi tartilghan kunni ishare qilip, shu kuni 4-ayning 12-kuni bolsimu, emma altayda qar yeghiwatqanliqini eskertip otken.
