«aqsa kelkuni» hujumi, uningdin kelip chiqqan urushning netije - aqiweti we 48 kundin keyinmu ishghaliyetchilerge qarshiliq korsitish kuchlirining tewrenmeslikini analiz qilishta etiqad amili muhim urunda turup kelmekte.
bu tesewwurni yaqilighanlarning sozige qarighanda , etiqadning roli ghezze qarshiliq korsitish kuchlirining (towende mujahidlar dep elinidu) ghezze rayonining her qaysi jaylirigha basturup kirgen israiliye iishghalchi armiyisi aldida kem uchraydighan jesur qarshiliq korsitish we ustun jeng qilish rohi, shundaqla mislsiz qehrimanliq dastanlirini yaritalishida korunerlik muhim rol oynaydiken .
mujahidlarning herbiy qanitigha tewe taratquliri tarqatqan sin korunushliri ularning ishghaliyetchi kuchlerge baturlarche qarshi turush we dushmen bilen yuzmu yuz urushushqa juret qilalishida iman - etiqadning qanchilik derijide rol oynighanliqini korsitip beriwatidu.
ghezzediki mujahidlar korsetken bu rohta eqide turtkiliri kuchluk namayen bolghan bolsimu , uningda yene maddi amillarmuning rolimu bar bolup, eqide amilliri bilen mas qedemde rol oynidi deyishke bolidu. bu ikki amilning roli mujahidlarning herbiy iqtidarini nechche hesse kuchluk dushmenge ejellik zerbe bereligudek derijide tereqqiy qildurghanliqida we kozetkuchiler hem mutexessislerni heyran qaldurghan yer asti tonel torini berpa qilishtiki kishini heyran qalduridighan muweppeqiyetliride koruldi.
marakeshlik akademik, islamiy idiye tetqiqatchisi doktor hefiz harrus bu mesilige «sheriy pirinsiplargha qayturush» we «emeliyetke tetbiqlash»tin ibaret ikki nuqtidin qarash kereklikini otturgha qoyup « meyli sheriy pirinsiplar bolsun, meyli peyghember eleyhissalamning emeliy heriketliri bolsun, peqet birla amilghila tayiniwelishqa bolmaydighanliqini korstidu» deydu.
u yene mundaq deydu : «quran kerim imkaniyet yar bergenche maddi teyyarliqning zorurlukini ochuq bayan qildi «dushmenliringlar (bilen urush qilish) uchun, qolunglardin kelishiche qoral kuchi, jeng eti teyyarlanglar, buning bilen, allahning dushminini, ozunglarning dushmininglarni we ulardin bashqa siler bilmeydighan, allah bilidighan dushmenlerni qorqutisiler» [enfal: 60]. bu ayettiki teyyarliq insanning hazirlashqa kuchi yetidighan barliq kereklik qorallarni korsitidu. mupessir ibni ashur bu ayetning tepsiride eytqandek, bu kereklik qorallar ilmiy, iqtisadiy, texnika, herbiy we bashqa teyyarliqlarni oz ichige alidu. koreshte ghelibe we yaki tengpungluqni qolgha kelturushte her bir dewrning ozining qoralliri bar.
u yene: «lekin quran buning bilenla boldi qilmastin , belki yaxshiliq tereptarliri bilen rezillik tereptarliri we zalim kuchlerge qarshi koreshte iman we etiqad amilini nezerdin saqit qilmasliqni alahede eskertidu : « shek ـ shubhisizki, biz peyghembirimizge, mominlerge hayatiy dunyada we (perishte, peyghember we mominlerdin bendilerning emellirige guwah bolidighan) guwahchilar hazir bolidighan kunde elwette yardem berimiz» ghafir [ghafir: 51]. etiqadning kuchi we heqiqetni qollash iradisi birge bolup, ghelibe yaxshiliq terepte bolidu. «allahning iradisi bilen az jamae kop jamae ustidin ghelibe qilidu. allah berdashliq berguchiler bilen billidur» [beqere: 249].
u sozini dawamlashturup mundaq deydu: «maddiy sewebler bilen eqide kuchini birleshturush peyghember eleyhissalamning paaliyetliri (sunnetliri)dimu namayen bolghan. gerche resulullah wehiyning yol korstishige we ilahiy wedige erishken bolsimu, meyli hijrette, meyli ghazatlarda we yaki dolet ishlirini idare qilish we dushmenge qarshi turushta bolsun, imkaniyet ichide herxil maddi wasitilerdin paydilanghan. bu sahede misal we deliller bek kop».
yuqiriqilarni emeliy tetbiqlashqa kelsek, bu mesile harrosning sozige qarighanda «menpeet we ziyan arisida muwazinet, koreshning muwapiq waqti we ornini molcherlesh we bikitish, ghelibini qolgha kelturush uchun muwapiq wastilerni bikitish qatarliq bir qanche emeliy we ijtihadi qaidige boysunidu. buni ikki yetekchi prinsip ramkilap turidu: biri, islamning eng ali omumiy pirinsiplirigha riaye qilish; yene biri, meydandikilerning sirttikilerge qarighanda emeliy tetbiqlashta eng layiq ikenlikini tonush. chunki bashqa ishlar bilen aldirash, emeliy meydanda emesler meydandiki- real ehwaldin, weziyet we uchurlardin awulardek xewerdar bolalmaydu. shunglashqa, aldinqi pirinsipqa boysunghan halette {meydan sirtidikiler meydandikilerge yol korsetmeydu} desek xatalashmaymiz.»
oz nowitide qatar uniwersiteti quran we sunnet fakultetining bashliqi doktor abduljabbar seid mundaq deydu: «bu mesilini toghra izahlashta maddiy we etiqadiy ikki amilni birleshturush kerek. mening qarishimda, mana bu quran we peyghemberning sunnitige muwapiq kelginidur. maddiy amillarghila tayinish yeterlik emes; shundaqla uninggha sel qarap iman we etiiqadqila tayinishmu yeterlik emes. chunki birigila tayinip izahlash xatalashturidu.»
u sozini dawamlashturup «(i muhemmed! bir siqim topini mushriklargha) atqiningda sen atmiding, belki emelde uni (mushriklarning kozlirige) allah atti.»[enfal:17] ayitini delil qilip mundaq deydu « heriket oq atquchining bolup, maddiy amilgha isharet, lekin etishning ozila ghelibe ekelmeydu, belki allahning inayiti, yeteklishi, tewfiqi we mumin bendilirige nusritimu bar. bularning hemmisi iman - etiqad amilidur. allahqa tewekkul qilish we nusret tilesh bilen birge, maddiy teyiarliqni imkaniyet yetkiniche puxta qilish kerek, chunki her ikki ish bille telep qilinghandur».
doktur seid «ereb 21» ning ilahiy wedilerge we xush bisharetlerge tayinip kotirenggu roh yaritish we umid tarqitish heqqidiki soaligha jawaben mundaq deydu: «bu elwette peyghember eleyhissalamning yoli. u xendek ghazitida her tereptin muhasiride qalghanda qilghan bir ish. peyghember eleyhissalam bir tereptin xendek kolap tash choqusa, yene bir tereptin sahabilirigha rumni fetih qilip boysundurush heqqide xush bisharetlerni bergen. mana bu toghra usul, lekin buni mubalighe qilmay, insanlarni erishkili bolmaydighan xam xiyal we xiyali arzulargha baghlimay elip berish kerek».
bu heqte yene shuninggha deeqqet qilish kerekki, fiqhishunaslarning qarishiche, jihad mudapie jihadi we feth jihadi dep ikki xilgha bolungen bolup, keyinkisi hazirqi atalghuda ishghaliyet we mustemlikige qarshi kureshni korsitidu. qeyerde bir tajawuzchi dushmen yurt(weten, dolet)ni ishghal qiliwalidiken, u yurtning barliq xelqi dushmenge qarshi turush uchun atlinishi we bar bolghan putun kuch hem qarshiliq wasitiliri bilen jihad qilishi kerek.
sher bilimler tetqiqatchisi emin hedid : «fiqh kitablirigha qarap chiqqan kishi fiqhishunaslarning jihadning shertliri ustide toxtalghanda, jihadning toghra xataliq shertliri emes belki wajipliq shertliri ustide toxtalghanliqini koridu.
mesilen, dushmenning kop yaki az bolushi meydanda sabit turup chekinmeslik bilen munasiwetlik bolup, dushmen herqanche kuchluk bolsimu meydandin chekinmeslik ewzel dep qarilidu. shunga deslepki musulmanlar ghelibe qilghan ghazatlarning kopinchiside dushmen meyli san yaki qoral – yaraq jehettin nechche hesse ustun idi ».
u yene mundaq deydu: « (kuchte) teng bolushsh ezeldin jihad qilishning toghra xataliqining sherti bolmighan. shunglashqa , mumkin bolghan her amal bilen mal we janni tikip turup dushmenge qarshi chiqish hem wajip hem heq ish bolup, (wajipliq chushkenlerning ustidiki) mesuliyetni ada qilghanliqtur. allahning {qilalighininglarche} dep chushurgen buyruqidiki qural teyyarliqi qilishmu shuninggha oxshash bolup, netijisi ayettiki {dushmininglarni qorqutusiler} ge yetishtin ibaret.»
u yene sozini dawamlashturup: «mana bugun biz bu rohni kuresh qiliwatqan ghezze we sewrchan gherbiy qirghaqta koruwatqinimiz. yengi chiqqanda bihude dep qaralghan bashqurulidighan bomba, hazir (johutlar) sheherlirini ademsizleshturup, ularning kundilik turmushini qalaymiqanlashturdi, panahlinish urunliri toshup ketti. yalghuz boriler(yekke qarshiliq korsitidighan kishiler) dushmenning hayatini qalaymiqanlashturidighan qabahetlik chushke aylandi. ishghalchilargha qarshi «qorqu tengpungliqi» burunqi xiyaldin realliqqa aylandi. allahning yuqiriqi ayettiki dushmenni qorqutush degini del mushudur ».
u yene: «xelq qarshiliq korsitish we partizanliq urushliri burunqi fiqhishunaslarning ( ibni teymiyemu shuning ichide) imandin qalisla eng wajip ish dushmenge qarshi turush dep korsetken urush bolup, uninggha alahide bir shert yoq, belki imkan bolghanche elip berilishi kerek».
u «aqsa kelkuni» heqqide chiqqan « bu ishni bashlatqanlar kuch muwazinitide ishghaliyetchi dushmenning mutleq ustunlukke ege ikenlikini nezerge almighan, maddi teyyarliqta kemtukluk bar we netijisi intayin xeterlik bolup, ghezze xelqige eghir talapet we echinishliq aqwet elip kelidu» degendek etirazlar ustide toxtulup: « imam iz bin abdusalam qeyt qilghandek : menpeet we zerer nisbiy uqumlardin bolup, zaman, makan we sharaitqa qarita ozgirip turidu, hem bir - biri bilen gireliship ketken bolidu. noqul menpeet we payda we yaki noqul zerer bilen netijilinish intayin az uchraydu. kopinche menpeet bilen ziyan bille kelidu» deydu.
u sozini axirlashturup mundaq deydu: «shunglashqa, kureshte her qandaq jengde saqlinip bolmaydighan olush, yarilinish we weyranchiliq nuqtisidin qaralmaydu. menpeette noqul bu tereplernila chiqish qilip, uning netijiside dushmenge bash egish, teslim bolush terepliri nezerdin saqit qilinghinida ishghaliyetchige payda bolup, uni teximu heddidin ashuriwetidu».
