bugun, 1945-yili 8-april ghuljada qurulghan sherqiy turkistan milliy armiyisi qurulghanliqining 79 yilliq xatire kuni!!! jallat shing shisey we ishghalchi gomindang kuchlirige qarshi qozghalghan xelq 1945-yili 4-ayning 8-kuni ghuljida sherqiy turkistan milliy armiyisi qurdi. ghuljida sherqiy turkistan dolet armiyesige bayraq tapshurush murasimi otkuzulup, muntizim sherqi turkistan dolet armiyesining resmiy qurulghanliqi jakarlandi. qoshunning formiliri sowet ittipaqi armiyesige teqlid qilip tikturuldi. armiyening pagon, kakar, bayraqliri bekitildi, medal we ordenlar tarqitildi.
1931-yildin 1934-yilghiche we 1944-yildin1949-yilghiche sherqi turkistanda xitay tajawuzchi hakimiyitige qarshi kucheygen azadliq heriketliri yeqinqi zaman uyghur siyasiy tarixida untulghusiz eslimilerni qaldurdi. bolupmu 1945-yili 4-ayning 8-kuni qurulghan sherqi turkistan dolet armiyesining 1949-yil tarqitilwetilshigche bolghan jeryanda besip otken kuresh musapiliri uyghur tarixida shanliq izlarni qaldurdi.
jallat sheng shisey 1943-yili sowet ittipaqidin tuyuqsiz yuz origendin kiyin, 1944-yili sherqi turkistanda ikkinchi qetimliq keng kolemlik inqilab partlidi. 1944-yili 9-aprel, sabiq sowet ittipaqining ghuljida turushluq konsulxanisining qollishi we yardimi bilen ghulja nahiye baziri(hazirqi ghulja shehiri)de sheng shisey we gomindang hokumitige qarshi yer asti teshkilat – ghulja azadliq teshkilati quruldi, elixan tore reis boldi. 1944- yili 8-ayda patix batur, ekber batur, seyit batur, gheni batur qatarliqlarning bashchiliqida nilqa nahiyesining ulastay taghliq rayonida partizanlar etriti quruldi.
sherqiy turkistan milliy armiyisi sherqiy turkistanning shimalidiki uch wilayetni nahayiti qisqa waqit ichide xitayning tajawuzidin qutuldurdi we jenubqa atlandi. muz dawandin otup aqsuning bay we uchturpan nahiyelirini azad qilip, xitay qisimlirini aqsu shehirige qistap keldi.
armiye yene sherqiy turkistandiki xitay hakimiyitining siyasiy merkizi bolghan urumchiing eng kuchluk mudapie liniyisi bolghan shixo we jing mudapie liniyisini weyran qilip, urumchini muhasirige aldi.
1949-yili sherqiy turkistan siyasiy sodilardin keyin xitay kommunist hakimiyitining ishghaligha chushup qaldi. bu waqtqiche ishghalchi kuchlerge qaqshatquch zerbe bergen milliy armiye asta-asta xitay armiyisning bir qismi qilip ozgertildi. milliy armiye terkibidiki nurghun ofitserlar we eskerler turluk bohtanlar bilen yoqitildi.
1950-yili 1-ayning 20-kuni, sherqiy turkistan milliy armiyisi tajawuzchi xitay kommunistliri teripidin xitay armiyisining 5-bingtueni qilip qaytidin teshkillendi. kommunist xitay hakimiyiti 10 yil dawamlashqan medeniyet zor inqilabi mezgilide sherqi turkistan armiyesining generalliri we eskerlirini turluk suyiqest we bahaniler bilen olturup yoq qilidu.
2024-yili 8-april
