amerika tashqi ishlar ministiri antoniy bilinken we amerikining xitayda turushluq bash elchisi nikolas bernis charshenbe kuni shangxeydiki yuyuen baghchisida.

amerika tashqi ishlar ministiri antoniy bilinken charshenbe kuni kechte shangxeyde otkuzulgen wasketbol musabiqisi meydanida xushal bolup, oqughuchilar bilen paranglashti we peyshenbe kuni nyu-york uniwersitetining shangxey mektep hoylisida amerika soda wekilliri bilen korushti. bularning hemmisi amerika izchil tekitlep keliwatqan ikki doletning iqtisadiy, maarip we medeniyet alaqisini gewdilendurush uchun idi.

emma uning heptidiki xitay ziyariti jeryanidiki xushallinarliq ishlarning arqisida, amerika baydin hokumiti amerikining menpeetige tehdid dep qarighan bezi sahelerde xitay bilen bolghan iqtisadiy alaqini uzush uchun tedbir qollanmaqta. bular bolsa xitay emeldarlirining teximu diqqet qilidighan nuqtisigha aylinidu.

bayden hokumiti xitay bilen bolghan munasiwetni muqimlashturushqa urunush bilen bir waqitta, bir qanche iqtisadiy tedbirni ilgiri surup, xitayning amerika iqtisadigha kirishini cheklep, amerika texnikisigha erishishige tosqunluq qildi. amerika zawutlirini erzan importtin qoghdash uchun, xitayning polat-tomur, quyash energiyelik batareye taxtisi we bashqa muhim mehsulatlarning tamoJna bejini osturushke teyyarliq qilmaqta. shuning bilen birge yene, xitayning ilghar yerim otkuzguchke erishishini teximu cheklep, beyjingning jeng meydanida ishlitishke bolidighan murekkep suniy eqliy iqtidarni tereqqiy qildurushining aldini elishni oylishiwatidu.

bu hepte, parlament yene tiktokning xitaydiki xojayini ByteDance ning toqquz aydin 12 ayghiche bu detalni setishini telep qilidighan, eksi teqdirde amerikida cheklinishke duch kelidighan qanunni maqullidi. gerche sotta xirisqa duch kelishi mumkin bolsimu, emma prezident charshenbe kuni bu qanun layihisige imza qoydi.

bilinken peyshenbe kuni etigende shangxey sheherlik partkomning sekritari bilen korushkende amerika bilen xitay otturisidiki biwasite alaqining qimmetlik we zorur ikenlikini eytti.

u mundaq dedi: «bizning xelqimiz aldida we dunya aldida ikki dolet munasiwitini mesuliyetchanliq bilen bashqurush mejburiyitimiz bar».

shu kuni etigende, u nyu-york uniwersitetining shangxey shobiside oqughuchilargha, ular qatnashqan maarip almashturushning murekkep we qarshilishish munasiwitini «ballast» bilen teminligenlikini eytti.

prezident baydin otken yili noyabirda kaliforniyede shi jinping bilen korushkendin buyan, amerika-xitay munasiwitide teximu muqimlashqandek weziyet shekillengen bolup, sabiq prezident trampning soda talash-tartishida korulgen ongushsizliqlar korulmidi.

emma bayden hokumiti yenila xitay bilen teximu qattiq iqtisadiy munasiwetni yolgha qoymaqta.

buning ichide yerim otkuzguch texnikisigha cheklime qoyushmu bar, her ikki terep buni ilgirikige qarighanda teximu gewdilik mesile dep bekitti. baydin hokumiti yenimu ilgiriligen halda eksportni kontrol qilishni oylishiwatidu, bolupmu xitay pen-texnika magnati xuaweyning ilghar yerim otkuzguch ishlepchiqirishigha yardem qiliwatqan zawutlarda.

mushu ayning beshida baydin bilen shi jinpingning telefonlashqan bolup, her ikki rehber texnika kontrol qilishni hel qilghuch mesile dep bekitti. aqsarayning xewirige qarighanda, baydin amerikining zorur tedbirlerni qollinip, amerikining ilghar texnikilirining ozining dolet bixeterlikige buzghunchiliq qilishining aldini alidu, emma soda we meblegh selishni teximu ashurup cheklimeydu.

shi jinping mundaq degen: xitaygha yengi jaza yurguzush «xeterni yoqitish» emes, belki xeter peyda qilish. shinxua agentliqining xewirige qarighanda, shi jinping eger amerika «xitayning yuqiri texnikiliq tereqqiyatini basturush we xitayni qanunluq tereqqiyat hoquqidin mehrum qilishqa bel baghlisa, bizmu qarap olturmaymiz» degen.

xitay amerika hokumitining tiktokqa zerbe berish tirishchanliqidin shikayet qilghan bolsimu, emma ozi gherb ijtimaiy alaqe mulazimitini nechche on yil cheklidi. alma aldinqi hepte beyjingning WhatsApp we Threads ni ep dukinidin chiqiriwetishke buyrughanliqini eytti.

xitayda soda qiliwatqan 270 amerika shirkitidin teshkil tapqan amerika-xitay soda kengishining bu hepte elan qilghan doklatida molcherlishiche, amerikining xitaygha qilghan eksporti 2022-yili amerikida 900 mingdin artuq xizmet ornini qollighan, lekin 2023-yili xitay iqtisadidiki towenlesh, amerikining tamoJna beji we bashqa amillar sewebidin eskport towenligen.

bu teshkilatning reisi krayg allen (Craig Allen) mundaq dedi: «biz amerika parlament ezaliri we ashu tesir kuchke ige kishilerge shuni eskertishimiz kerekki, amerikidiki her qaysi shitat we saylam rayonliri xitay bilen bolghan iqtisadiy we soda munasiwitini saqlaydu, ular amerika-xitay soda siyasitide buni estayidil oylishishi kerek».

«nyuyok waqt geziti»de 2024-yili 25-april ilan qilinghan ana siwasen(Ana Swanson)ning «bilinkenning xitay ziyariti dostane tuske ige, emma baydinning qattiq siyasiti xitayni narazi qildi» (Blinken Tours China to Promote Some Ties, While the U.S. Severs Others) serlewhilik maqalidin ozleshturup terjime qilindi.