xitay dolet reisi shi jinping aldimizdiki hepte yawropadiki uch dolette besh kunluk ziyarette bolidighan bolup, kishilik hoquq teshkilatliri uning ziyaritidin burun kishilik hoquq we insaniyetke qarshi jinayetlerni tekitlidi.
xitay tashqi ishlar ministirliqining bildurushiche, xitay reisi shi jinping 6-maydin 10-mayghiche firansiye, serbiye we wengiriyede ziyarette bolidu. bu uning yeqinqi besh yildin beri yawropagha qilghan tunji ziyariti hesablinidiken.
igilinishiche, shi jinping dushenbe, seyshenbe kunliri fransiyede resmiy ziyarette bolidu. bu uning uchinchi qetim fransiyede ziyarette bolushi iken.
fransiye taratqulirining xewer qilishiche, jume kuni, fransiyediki uyghurlar shi jinpingning prezident emmanuel makronni ziyaret qilishini uyghurlar qarita bir «shapilaq» dep atidi.
yawropa uyghur institutining qurghuchisi we fransiye puqrasi dilnur xanim ozining we bashqilarning xitay rehbirining ziyaritidin biaram bolghanliqini otturigha qoyghan.
u shi jinpingni «uyghur xelqining jalliti» dep teswirlep mundaq degen: «bu prezident makronning bizge bir shapilaq salghanliqidin derek beridu, bolupmu fransiyediki uyghurlar uchun».
dilnur reyhan xanimning bildurushiche, ular 3-may kuni mezkur namayish heqqide mexsus muxbirlarni kutuwelish yighini achqan. mezkur yighinda dilnur reyhan, lager shahidi gulbahar xatiwaji, sabiq parlament ezasi andre gattolin (André Gattolin) we firansiyening metz shehiridiki uyghurlar uchun teshkillengen yashlar kollektipining mesuli antoni anstet (Anthony Anstett) qatarliqlar muxbirlarning soallirigha jawab bergen.
firansiye pirezidenti makronning shi jinpingni kutuwelishi heqqide ishlengen xewerlerde firansiye uyghurlirining bu kutuwelishqa bolghan naraziliqigha keng orun berilgen. «madolen» meydanida elip berilghan namayishqimu firansiyediki kopligen taratqular toplanghan.
ijtimaiy taratqularda mezkur namayish heqqide berilgen widiyolargha qarighanda, uyghurlarning bu tinch namayishi xitay milletchilirining her xil shekildiki parakendichilikige uchrighan.
birleshme agentliqining bildurushiche, shi jinpingning yawropa ittipaqi bilen xitay otturisidiki munasiwetler jiddiylishiwatqan bir peytte qilidighan bu ziyaritide, ukraina urushi, soda we meblegh selish mesililiri kuntertiptiki nuqtiliq temilar bolidiken. biraq kishilik hoquq teshkilatliri bu qetimqi ziyarette firansiye pirezidenti makronning shi jinpinggha xitay hokumiti uyghurlargha qarita sadir qiliwatqan «insaniyetke qarshi jinayet» ning bedilini agahlandurushini telep qilmaqta.
kishilik hoquqni kozitish teshkilati 3-may bayanat elan qilip, shi jinpingning ziyariti makron uchun xitay hokumitining eghir kishilik hoquq depsendichilikini kuntertipke qoyushning pursiti ikenlikini, shunga makronning xitay hokumiti sadir qiliwatqan «insaniyetke qarshi jinayet we eghir depsendichilikning bedilini otturigha qoyushi kerekliki» ni bildurgen.
bayanatta, kishilik hoquqni kozitish teshkilati xitay bolumining muweqqet direktori maya wang «pirezident mokron shi jinpinggha xitay hokumiti sadir qiliwatqan insaniyetke qarshi jinayetler xitayning firansiye bilen bolghan munasiwetlirige bedel bolidighanliqini eniq eytishi kerek» degen.
2024-yili 5-may
