abduweli ayup

 

awustraliyening adeleyd shehride uchinchi maydin yettinchi mayghiche tot kunluk ziyarette bolduq. ata analarning ana til oqutushigha bolghan bahasini, arzu umidini, tenqidini soruduq. oqutquchilardin oqutushta duch kelgen qiyinchiliqlarni, riqabetlerni we muweppeqiyetlerni igiliduq. omaq balilardin ana tilni qandaq ogetsek teximu qiziqarliq, netijilik, jelipkar bolidighanliqini, bizdin kutulidighan teleplerni sorap biliwalduq.

 

mayning rahetbexsh hawasida, qerindashlarning mihirlik dastixanida bolush kongulluk idi. ularning ewlatlarning kelgusi, milletning istiqbali, ana tilning mewjutluqi heqqide surgen qayghusi we qilghan xizmetliridin waqip bolush bizge yengi yengi umidlerni bexish etti. ularning qizghinliqi bille wujutqa chiqiridighan, hemkarlishidighan yengiche pilanlarni ata qildi.

 

adeleyd uyghurning muhajirette ghelibe qazanghan mehellisi iken. u yerde uyghurlar qurghan, 32 yildin buyan taqalmighan ana til mektep bar iken. uyghurning uch ewlat bille yashayidighan hoyla aramliq, tonur, gulzarliq oyliri bar iken. ularning qurulush shirketliri, dukan, ashxana we meschiti bar iken. kopchilik meshreplerni bille oynaydiken, heyit bayramni wetendikidek qizitip qoyidiken. kishilirimiz itiqatliq, gheyretlik, parangchi, qizghin iken.

 

adeleydte bashqa yerlerde kem tepilidighan uch ewzellik bar iken. biri nopus ewzelliki bolup, ming ikki yuzdin artuq uyghur bir sheherde, bir etrapta yashaydiken. yene biri iqtisad ewzelliki iken. bu yerdiki qerindashlar arisida milyunirlar xeli kop iken. hayattin, iqtisattin ghem yigen kishini kormek tesken. uchinchisi medeniyet ewzelliki iken. kishiler uyghur medeniyitini saqlap qelishqa kereklik mektep, meshrep we uyghur oyige oxshaydighan yighilish sorunlirigha ige iken.

 

adeleydte eng umitlik ehwal wetendin chiqqan 50-yillarda yetishken birinchi ewlat rehberler bilen wetende 80-yillarda yetishkenler we muhajirette yetishken, yetishiwatqan ikkinchi ewlat munewwerler ortaq xizmet qilidiken. weten sirtida tughulghan uchinchi ewlat alliqachan dawagha kirip boptu.

 

ana til mektepte wetendin chiqqan birinchi ewlatning qolida terbiyelengen ikkinchi ewlat oqutquchi boptu. bezi ailelerde uchinchi ewlat uyghurlar balilarni ana til mektepke beriptu. demek, ana tilning mewjutluqi muhajirette uchinchi ewlatta tugeydu, degen nezeriyeni adeleydtiki uyghurlar epsanege aylanduruptu.

 

dunyaning bashqa yerliridiki uyghurlardin perqliq halda totinchi ewlat uyghurlar ana tilni mektepte oginishke bashlaptu. ata anisining uyghurche sewiyesi yetmigen newrilerge bowa we momalar uyghurche ogitip sawadini chiqarghili turuptu. ular chirayliq uyghurche sozlep, kok bayraqni koturup namayish qilip, uyghurche murasimlarni qizitip, uyghur usuli oyniyalaydighan boptu.

 

adeleydke kelgen tunji ewlat musapirlar uyghurluqni 80-yillarda awustraliye tupraqlirigha tikken iken. shularning yol korsitishi bilen wetendin kelgenler uyghurluqni perwish qilip koklitiptu. morini morige tirigen pidakarlar uyghurning mewjutluqini barghanche baraqsan qilip bugun bir chaharbaghni berpa qilip chiqiptu.

 

awustraliyening adeleyd shehride qiriq yilliq muhajiret uyghurni eritip yoq qilmaptu, kucheytiptu, toq qiptu, bay qiptu. meshrep uyghurning meniwiy musteqilliqini, omlukini, teshkilchanliqini berpa qiptu, mektep balilarning qelbige ana tilni, ana medniyetni, uyghurluq rohini tikiptu, uyghur oyige oxshash yighilish soruni ularning murasimlirini, orup adetlirini saqlaptu, qelbini jem qiptu. menche bu utuqni ulge qilishqa, kengeytishke, oginishke erziydu, muhajirette mewjutluqning achquchi yenila her qaysi ellerde yashaydighan uyghurlarning oz qolida iken. adeleydtiki uyghurlar qilghanni menche hemmeylen qilalaymiz.

 

2024-yili 8-may