1970-yillarning axirlirigha kelgende, amerika bilen sowet ittipaqini merkez qilghan ikki chong lager otturisidiki soghuq urush teximu yuqiri pellige koturulidu. amerika sowet ittipaqi bilen bolghan is-tuteksiz soghuq urushta kommunist xitayni oz yenigha tartidu.
1979-yili xitay kompartiyesining ikkinchi ewlad rehbiri deng shyawpingning amerika ziyariti harpisida, amerika hokumiti xitayning telipi boyiche germaniyedin anglitish beridighan «azadliq radiyosi» ning uyghurche anglitishini emeldin qalduridu. bu yillarda amerikada tenha paaliyet elip beriwatqan ghulamidin paxta germaniyediki sepdashliridin erkin alptekin qatarliqlar bilen birlikte terep-tereptin heriket qilip, uyghurlarning gherb dunyasidiki birdin bir awazini saqlap qelish uchun kuresh qilidu.
1980-yillargha kelgende ghulamidin paxta amerika uniwersitetliridiki ottura asiyani tetqiq qilidighan ilim ademliri bilen hemkarliship, uyghurlarning medeniyet we tarixini tonushturidighan ilmiy paaliyetlerde bolidu, shundaqla «amerika turkistanliqlar jemiyiti»de muhim wezipilerni oteydu.
1991-yili sabiq sowetlar ittipaqi ghulap, ottura asiyadiki turk jumhuriyetliri arqa-arqidin musteqil bolghandin keyin, ghulamidin paxta amerikagha kelishke bashlighan uyghur yashliri bilen meslihetliship, amerikada uyghur teshkilati qurushning teyyarliq xizmetlirige kirishidu.
1992-yili istanbulda echilghan sherqiy turkistan milliy qurultiyigha qatniship, shu waqitta hayat yashawatqan milliy inqilab shahitliridin abdureup mexsum, ziya semedi, yusupbeg muxlisi, hashir wahidi qatarliq shexsler bilen hemsohbette bolidu.
1998-yili amerikadiki uyghurlarning tunji teshkilati bolghan amerika uyghur birleshmisi qurulghanda, ghulamidin paxta jamaetni teshkillesh, jemiyet nizamnamisini tuzush we jemiyetning idare heyitini turghuzush ishlirida muhim rol oynaydu.
2000-yillardin keyin ghulamidin paxta ependi yashinip qalghanliqigha qarimay, amerikadiki uyghurlarning barliq paaliyetliride aktip rol oynaydu. keyinche «altun oq» uyghur kitabliri tor betini tesis qilip, omur boyi yighqan kitab-materiyallirini bu tor betke qoyup, oqurmenlerning paydilinishigha sunidu. hazir 90 yashqa kirgen ghulamidin paxta helihem yiraqtiki wetini sherqiy turkistangha bolghan seghinish we uning kelgusige bolghan arzu-umidliri bilen nyu-yorqta yashimaqta.
«esirge sozulghan wetensizlik» namliq bu hojjetlik filimning 6-qismi, yeni eng axirqi qismidur.
- qutlan
menbe: erkin asiya radiosi
2024-yili 30-may
