1841. soal: quran kerimning ilmiy mojiziliri qaysilar?
jawab: quran kerimning ilmiy heqiqetlerdin xewer bergen mojiziliri intayin kop bolup, uning delilliridin bezisi towendikiche:
birinchi: tebiiy pen delilliri
(1) shamal we bulutlarning qozghilishi
bulutlarning yonilishi bulutlarni barliqqa kelturidighan we ularni heriketlenduridighan shamallarning sewebi bilen bolidu. tetqiqatchi alimlar shamallarning dengiz yuzige koturulgen su parlirini yuqirigha koturup bulut hasil qilidighanliqi, shundaqla shamalning chang ـ tozanlarni we bir qisim tupraq danchilirinimu yuqirigha kotiridighanliqini bayqidi. ular yene shamallar kotirip yuqirigha elip chiqqan chang ـ tozan, tupraq danchiliri, osumluk uruqchiliri we tuman qatarliqlarni dengizdin koturulgen su parlirigha arilashturidighanliqini we bu danchilarning etrapini su parliri orap asta ـ asta chongiyishi netijiside eghir bulut parchilirining barliqqa kelidighanliqini tonup yetti.
quran kerim bulutning shamallar arqiliq qozghilidighanliqini bayan qilip mundaq deydu: ﴿allah shamallani ewetip bulutni qozghaydu, andin uni asmanda xalighiniche tarqitidu﴾( ).
quran yene, shamallarning suparlirini heydeydighanliqini, andin uningdin eghir bulut hasil bolup, uningdin yamghur tamchiliri chushidighanliqini bayan qilidu: ﴿biz yamghurni heydeydighan shamallarni ewettuq. biz buluttin yamghur yaghdurup silerni sugharduq, siler hergiz uni saqlashqa qadir emessiler﴾( ).
(2) asman jisimlirining eslide tuman ikenliki
kishiler asman jisimlirining eslide tuman ikenlikini bilmeytti. tetqiqatchilar zamanimizdiki ilim ـ penning sayisida asman jisimliridiki qalduq tutun maddilirini we ulardin yengi planetlarning terkib boliwatqanliqini kordi we asman jisimlirining eslide tuman ikenlikini bayqidi. emma quran kerim buheqiqetni mundin burun qeyt qilghan.﴿allah andin asmanni yaritishqa yuzlendi, halbuki, u tuman halitide idi﴾( ).
(3) ay nurining uchurulgenliki
tetqiqatchilar ayning eslide quyashqa oxshash yanidighan nurluq madda bolup, keyin uning nuri ochurulgenlikini we kechidiki ay nurining peqet qarshi tereptiki quyashning nuridin eks etken (qayturghan) yoruqluq ikenlikini bayqidi. halbuki quran kerim buheqiqetni alliburun elan qilghan: ﴿keche bilen kunduzni ikki alamet qilduq, kechining alamitini (yeni nurini) kotiriwettuq﴾( ).
quran kerim yene quyashni yanghuchi chiraq, ayni yoruqluq berguchi dep teripligen: ﴿asmanda burujlerni, yenip turidighan chiraq(quyash)ni we nurluq ayni yaratqan allahning berikiti buyuktur﴾( ).
bu ayetlerd, ayning yoruqluqni quyashtin qobul qilidighanliqi eniq otturigha qoyulghan. allah taalaning quyash bilen ayni "ikki chiragh" dep tonushturmastin, quyashni " chiragh", ayni "nurluq" dep supetligenliki buning delilidur. shuni onutmasliq kerekki, quran kerimdiki her bir sozning oz ornigha shundaq kem – ziyade qilinmastin, intayin mukemmel halda orunlashturulghanliqi hergizmu meqsetsiz emes. ereb tilining zewqini tetighanlar buni elwette bilidu.
(4) hawa boshluqida okseginning kemliki
kishiler hazirqi ilim ـ pen barliqqa kelishtin burun, biz nepes eliwatqan okseginni hawaning yuqiri qatlamliridimu bar, dep guman qilishatti. ayropilan ijad qilinip kishiler asmangha orligendin keyin, hawaning yuqiri qatlamlirida okseginning kemlikini, bu sewebtin u jaylarda nepesning siqilidighanliqini bildi. emma quran bu heqiqetni mundin burun elan qilghan: ﴿allah kimni hidayet qilmaqchi bolsa, uning koksini islam uchun achidu, allah kimni azdurmaqchi bolsa, uning koksini shunche taraytiwetiduki, (iman eytish) uninggha goya asmangha chiqishtinmu qiyin tuyulidu﴾( ).
bu ayette, iman eytish qiyin kelgenliktin koksi tarayghan kishi hawa boshluqigha chiqqanda okseginning kemlikidin nepisi siqilghan kishige oxshitilghan. bu ayette, hawa boshluqida okseginning kemlikidin nepes elishning qiyinliqigha isharet qilinghan.
(5) her sheyining jup ikenliki
tetqiqatchilar osumluklerningmu xuddi janliqlargha oxshash jup ikenlikini, hetta jamadatlar(qattiq jisimlar)ningmu jup ikenlikini ispatlidi. quran kerim mundaq degen: ﴿putun sheyilerni jup yaratqan, zemindin unup chiqidighan nersilerni, ularning ozlirini we ular bilmeydighan nersilerning hemmisini jup yaratqan allah barche noqsanlardin paktur﴾( ).
(6) sezimning teride ikenliki
tibbiy mutixessisler aghriqni hes qilish peqet teride ikenlikini ispatlap chiqti. bedenge okul selinghandimu okul teridin goshke otup bolghiche aghriq hes qilinidu. emma okul goshke otup bolghandin keyin aghriq hes qilinmaydu. koyukmu shundaq. quran kerim bu ilmiy heqiqetni oz waqtidila elan qilghan: ﴿shubhisizki, bizning ayetlirimizni inkar qilghanlarni dozaxqa kirguzimiz, ularning teriliri piship tugigen chaghda azapni tetitish uchun ornigha bashqa tere yenggushleymiz﴾( ). chunki tere kuyup bolsa, azab hes qilinmaydu, shunga tere yengilinip turghandila azab dawam qilalaydu.
(7) dengizning ichki dolqunliri
kishiler dengizlarning su usti dolqunliridin bashqa ichki dolqunlarningmu barliqini bilmeytti, shundaqla su usti dolqonlirining yuqiridin chushken yoruqluqni tosuwelip, su tegide qarangghuluq peyda qilidighanliqini bilmeytti. hazirqi pen ـ texnika buni ispatlidi. emma quran eng awwal buni ispatlighan idi: ﴿dengizni qatmu qat dolqunlar we dolqunlarning ustidiki qara bulutlar qaplap turidu﴾( ).
(8) taghlarning qozuq ikenliki
arxeologlar taghlarning yer astidiki qismi yer ustidiki qismi bilen oxshash bolup, xuddi qeqilghan qozuqqa oxshaydighanliqini, uning yer tewreshning aldini elish yaki yer terreshni ajizlashturushta mueyyen rol oynaydighanliqini otturigha qoymaqta. quran kerimde mundaq deyilgen: ﴿(zeminning tewrep ketmesliki uchun) taghlarni qozuq qilmiduqmu?﴾( ), ﴿yer tewrep ularning xatirjemsiz bolmasliqi uchun, biz zeminda taghlarni yarattuq﴾( ).
(9) yersharining aylinish qanuniyiti
quran kerimde allah taala mundaq deydu: ﴿kun belgilengen jayigha qarap seyr qilidu. bu ghalip allah taalaning aldinala belgiligen ishidur. aygha seyr qilidighan menzillerni belgiliduq. herbiri pelekte uzup yuridu﴾( ).
biz yashawatqan yer sharining orni quyashtin 93 milyon mil yiraqliqta bolup, u oz oqida 24 saette bir qetim aylinidu we quyashning etrapini 365 kunde bir qetim aylinip bolidu. zemin shar shekillik bolup, uning bir saetlik aylinishi ming mil (1500 kilometr) dur. uning quyash etrapidiki bir saetlik aylinishi 65 ming mildur. eger yer shari ozining hazirqi shekli we hejmidin chong yaki kichik bolghan bolsa, zemindiki hayatliq bashqiche bolghan bolatti. chunki yer sharining shekli bilen hejmi uning tezliki we aylinishigha munasiptur. eger uning aylinish suriti bir saette ming mil bolmastin, uningdin kem yaki ziyade bolghan bolsa yene hayatliq bashqiche bolghan bolatti. mesilen: uning aylinish suriti hazirqidin ziyade bolup yuz ming mil bolghan bolsa, kunduzning uzunliqi 120 saetke sozulup ketip, ziraetler koyup ketken we janliqlarmu halak bolghan bolatti. eger kem bolup yuz mil bolghan bolsa, kunduzning waqti aran 1saet 20 minutqa qisqirap ketip, ziraetler pishmighan bolatti. shuningdek, eger yersharining quyash etrapidiki yilliq aylinishi hazirqidin kem yaki ziyade bolghan bolsa, dunyadiki 4 pesilde jiddiy ozgirish bolup, yamghurning yeghish nizami buzulghan bolatti. shundaqla, eger yersharining quyash bilen bolghan musapisi hazirqi miqdaridin yeqin bolghan bolsa, yersharidiki insan, haywan, del – derex, osumluk w ziraet hemmisi koyup kul bolghan bolatti, eger bu ikkisining musapisi hazirqi miqdaridin yiraq bolghan bolsa, yuqiriqilarning hemmisi tonglap nabut bolghan bolatti. demek, bu ishlarning hemmisi allah taalaning cheksiz ilmi we puxta pilani bilen ezelde shundaq bekitilgen qanuniyetlerdur.
(10) zerridin kichik nersilerning barliqi
quran kerim mundaq deydu: ﴿asman- zemindiki zerre (atom) chaghliq nerse we uningdin kichik yaki chong nerse bolsun, hech qaysisi allah taalaning bilishidin chetnep qalmaydu. ularning hemmisi allah taalaning kitabida xatirlengen﴾( ). bu ayet eng kichik nerse - atomla emes, belki atomdinmu kichik nersilerning barliqidin xewer bergen. materiyalizmchilar 19- esirge kelguchilik eng kichik nerse atom degen sozide ching turup kelgen. hazirqi zaman ilmiy tetqiqatchiliri atomdin kichik nersilerning barliqini ispatlap chiqti. atomning kichik parchiliri proton, neitron we elektrondin ibaret.
(11) her nersining olchemlik yaritilghanliqi
allah taala mundaq deydu: ﴿yer yuzini yeyip keng qilduq. uninggha taghlarni ornattuq. yer yuzide her xil tekshi olchemlik osumluklerni yarattuq﴾( ). dunyadiki barliq mewjudatlarning hayati uchun her nerse melum miqdarda olchemlik bolushi kerek. mesilen: oksigenning miqdari %21 bolmay % 50 bolghan bolsa, dunyadiki mewjudatlar eng kichik bir shamal bilen halak bolghan bolatti. dunyadiki janliqlar oksigendin nepes elish arqiliq hayat kechuridu. ular oksigendin nepes elip, karbun4 oksidini sirtqa chiqiridu. ziraetler, osumlukler we del- derexler karbon 4oksidini sumurush arqiliq ozliridiki sap oksigenni sirtqa chiqiridu. eger bu qanuniyet ezeldin mushundaq orunlashturulmighan bolsa edi, janliqlar we jansiz osumlukler yashimighan bolatti. bu ayettiki ﴿olchemlik﴾degen sozning menisi «nisbetning barawerliki» degenliktur. hazirqi zaman xemiye alimliri ziraetlerdiki barliq maddilarning eng nazuk olchemde tengpunglashqan nersilerdin murekkep bolidighanliqini ispatlimaqta.
(12) barmaq izlirining oxshash emesliki
allah taala quran kerimde: ﴿biz ularning barmaqlirinimu oxshash qilishqa qadirmiz﴾( ) degen. bir insandiki organ yene bir insandikisige oxshaydu. mesilen: koz kozge, qulaq qulaqqa, qol qolgha, burun burungha oxshaydu. biraq, barmaqlarning siziqliri hergizmu bir- birige oxshash chiqmaydu. belki hechbir ademning barmaq izi yene birsining barmaq izigha oxshimaydu. allah taala bu ayettiki ﴿barmaqlirinimu oxshash qilishqa qadirmiz﴾ degen sozi arqiliq insanlarning barmaq izlirining bir- birige oxshimaydighanliqidin xewer bergen. bu heqiqet 1884- yili keshp qilinip, shundin beri barmaq izliri insanlarni bir- biridin perqlendurush uchun qollinilmaqta.
mundin bashqa quran kerim aldin xewer bergen nurghunlighan ilmiy heqiqetler zamanimizda, ilim ـ pen sayisida ispatlandi we nurghunlirining yeqin kelechekte ispatlinishigha ishinimiz.
ikkinchi: arxeologiyilik deliller
(1) tupan weqesi
quran kerimde we bashqa samawiy kitablarda nuh (Noah) eleyhissalam we uninggha iman kelturgenler uchun yasalghan keme heqqidiki qisse bayan qilinghan. nuh eleyhissalam 950 yil omur surgen bolup, u omur boyi qewmini allahqa iman kelturushke chaqirghan bolsimu, uninggha egeshkenlerning sani nahayiti az edi. allah uni keme yasashqa buyruydu. nuh eleyhissalam kemini allah buyrighan shekilde yasap bolup, uninggha egeshkenlerni we her janliqtin bir juptin kemisige alidu. bir muddettin keyin shiddetlik bir yamghur yeghip «allahning azabi nede? uni korsetmemsen?» dep nuh eleyhissalamni mesxire qilghanlarning hemmisi suda gherq bolup tugishidu.
bu weqe heqqide dunyaning herqaysi jaylirida 68 parchidin koprek dastan yezilghan. bularning hemmisi eyni weqelikni sozligen. zamanimizda arxeologiye ilmi sayisida bu weqe shek qobul qilmaydighan derijide ispatlanghan. yeqinqi yillardiki arxeologiye delillirigha asaslanghanda bu hadisining putun yersharigha omum bolghanliq ehtimali kuchluktur.
1960 ـ yillirida amerikiliq ikki arxeolog teripidin meksika qoltuqida elip berilghan tetqiqat netijisige kore, bu jaydiki janliq mikroorganizm maddilirining qedimki zamanlargha ait qalduqliri ikenliki ispatlanghan. miyami uniwersitetidinCesare we Rodhe isimlik ikki arxeolog, island uniwersitetidin James Kannet wekambrj uniwersitetidin Nicolas lardin teshkillengen tetqiqatchilar guruppisi teripidin tetqiq qilinghan meksika qoltuqidiki bir tuzluqta drammatik bir chong ozgirish bayqalghan. bu bolsimu, mundin 11600 ـ 12000 yillar burun meksika qoltuqining tatliq su hujumigha uchrighanliqi edi. samawiy kitablarda bu weqelik «tupan suyi» dep atilip kelgen.( )
(2) ad, semud qewmlirining sheherliri
ad, semud qewmlirining sheherlirining barliqi quran kerimde sozlengen bolsimu, yeqinghiche bularning bar ikenlikini yawropaliqlar ret qilip kelgen edi. pen - texnikining sayisida arxeologiyilik qezishlarning netijiside, bu sheherler otturigha chiqqan. semud qewmi chong ad qewmining bir boluki bolup, bular mekkidin sinaghiche hokumranliq qilatti. semud qewmi quranning «eraf», «hud», «hijr» we «qemer» suriliride tilgha elinghan. «patlaymus tarixi» namliq qedimki zamanlargha ait tarixiy eser tepilghandin keyin, qezishlar buninggha asasen bashlanghan we emeliyette bu qewmlerning sheherliri tepilghan.
seudi erebistanning paytexti riyad uniwersiteti edebiyat fakultetining mudiri, asare etiqe alimi doktur abdurahman ensariy teripidin erebistanning gherbiy shimalidiki «medaini salih» degen yeride elip berilghan qezishta, semud qewmining sheherliri bayqalghan. bu sheher miladiyidin burunqi 2000 ـ yillargha ait bolup, uningdin qum dowisi astida qalghan, tashtin yasalghan katta saraylar we shu waqittiki semudiye yeziqliri bilen yezilghan tarixiy wesiqilermu tepilghan( ).
(3) irem shehiri
irem shehiride hud eleyhissalam we uning qewmliri yashighan bolup, quran kerimde hud qewmining allahqa iman kelturushtin bash tartip, kupri ـ zalalet we insanlargha zulum qilish bilen otkenliki, ularning irem shehiride otkenliki we axirida ularning «serser» dep atalghan kuchluk bir boran bilen bir kechidila halak qilinghanliqi sozlengen. ﴿perwerdigaringning ad qewmini, yuksek binaliri bilen oxshishi yaritilip baqmighan irem shehirini, wadiqurada( ) tashlarni kesip (oylerni bina qilghan) semud qewmini qandaq jazalighanliqini kormidingmu?﴾( ).
1982 ـ yili kaliforniyilik bir tekshurush guruppisi namini bir ingiliz jasusidin anglighan qedimiy sheher yollirini tekshurup chiqqan bolsimu, bular netijige erishelmigen. keyinche ular mexsus radarlarni ishqa selip seudi erebistani we omman chollirige tarqilidu. eng awwal ular qedimiy sheher yollirini tepip chiqidu. netijide ular, ikkinchi esirde otken «patlaymus» degen tarixchi bayan qilghan irem (tarixchi irem dep atighan) shehirini 12 metir qelinliqtiki qumluqning astidin tepip chiqidu. 4800 yilliq tarixqa ige bolghan bu sheherning tepilghanliqi «chollerning atlisi» (Atlantic of the Sandُ) serlewhisi astida amerikining «Times» we «Newsweek» gezitliride elan qilinghan( ).
yuqiriqi sheherlerni we bu sheherlerning qewmlirini kerim chushken waqitlardimu hechkim bilmeytti. birinchi bolup quran kerim ularning sheherliridin, ehwalidin we aqiwetliridin xewer bergen.
(4) pirewnning jesidi
allah quran kerimde mundaq deydu: ﴿biz israil ewladlirini dengizdin otkuzduq. ularni pirewn we uning qoshuni zulum we zorawanliq bilen qoghlidi. pirewn gherq bolidighan waqtida « israil ewladliri iman eytqan ilahtin bashqa heq ilah yoq ikenlikige iman eyttim. men musulmanlardinmen» dedi.(uninggha eytildiki,) «(hayattin umid uzginingde) emdi (iman eytamsen?) ilgiri allahqa asiyliq qilghan we buzghunchilardin bolghaniding. sendin keyinkilerge ibret bolushung uchun, bugun sening jesidingni qutquzimiz»﴾( ).
esirler otkendin keyin, inglizler teripidin qizil dengiz boyidiki «jebeleyn» degen jaydin pirewnning jesidi tepilip, engiliyige elip ketilgen. bu jesetning omrini bilish uchun, jesetlerning omurlirini bilishte qollinilidighan herturluk metodlarning hemmisi qollinilghanning sirtida, karbon 14 metodimu ishqa selinghan. ejeplinerlikki, bu jeset 3000 yilliq bolup chiqqan bolsimu, uning tirisila churugen, emma organliri buzulmighan. uning ustige, bu jesed mumiya qilinmighan iken. chunki mumya qilinghan jesetlerning ichki organliri elip tashlinidu. halbuki, pirewnning jesidining organliri jayida edi. hazir bu jeset engliye muzeyida korgezmige qoyulmaqta.
uchinchi: texnikiliq deliller
(1) embiriologiye (torelmeshunashliq ilmi) bilen munasiwetlik tetqiqatlarni elip barghan fransiye tibbiy institutining professori doktor (Maurese) zamaniwi tibbiy apparatlar arqiliq ana qorsiqidiki bala heqqide elip barghan tetqiqat netijisining, quran kerimde esirler burun bildurulgen heqiqetlerning eynisi bolup chiqqanliqigha heyran qalghan we yawropaning eng kop tiraJliq gezit, Jurnallirida (the Quran and Modern science) «quran we zamaniwiy meditsina» mawzu astida kopligen ilmiy maqalilarni elan qilghan.
quran kerimde mundaq kelgen: ﴿allah silerni ananglarning qarnida bir halettin yene bir haletke tereqqiy qildurup, uch qarangghuluq (yeni uch qat perde) ichide yaritidu﴾( ). bu ayettiki uch qat perde - bala hemrahining perdisi. balayatqu we anining qorsiqidin ibaret uch qat perdidur. yeqinqi zaman meditsina we tebiet mutexessisliri bu uch qat perdini tetqiq qilip korup, ulargha alahide isimlarni qoyghan. ular «minbari», «xorbun», «lefaifi» dep atilidu.
(2) fransuz su tetqiqati alimi Jac Cousteau aq dengiz bilen atlantik okyanni birـ biridin ayrip turidighan«jebelitariq» boghuzida (kozge korunmeydighan)bir su tosmisining barliqini, ikki perqliq issiqliqqa we tuzluq oranigha ige bolghan bu dengiz suyining bir ـ birige ariliship ketmestin, biri tatliq, yene biri achchiq haliti boyiche, bir ـ birige yeqin eqiwatqanliqini bayqalghan. eden qoltuqini qizil dengizdin ayrip turidighan mendeb boghuzidimu su tosmisining barliqi bayqalghan. bu qetimqisini germaniyilikler tepip chiqqan. dunyaning kop memliketliride su tosmisining barliqi bayqalghan. mesilen: bengal, berma we hindistandimu bu turdiki su tosmiliri bolghan dengiz, deryalarning barliqi keyinki yillarda bayqalghan.
yuqiriqilarni Cousteau dosti professor M.Bukail gha eytip bergende, u, bu heqiqetning emdila meydangha kelgen heqiqet emeslikini we ozining burunla quran kerimdin bularni oqughanliqini sozlep berip munu ayetni tilawet qilidu: ﴿u, ikki dengizni (biri tatliq, biri achchiq qilip) aqquzidu. ular uchrishidu. ularning arisida tosma bolup, bir ـ birige qoshulup ketmeydu﴾( ).
totinchi: astronomiyilik deliller
(1) yultuzlarning herikiti
allah taala mundaq deydu: ﴿quyash belgilengen jayigha qarap seyr qilidu, bu, ghalib, hemmini bilguchi allahning aldinala belgiligen ishidur. aygha seyr qilidighan menzillerni belgiliduq, u (axirqi menzilge yetip barghanda) xormining qurup qalghan shexigha oxshash bolup qalidu. kunning aygha yetiwelishi, kechining kunduzdin eship ketishi mumkin emes, herbiri pelekte uzup yuridu﴾( ).
bu ibariler ilgiriki insanlarning neziridimu anche heyran qalarliq ibariler emes idi. chunki ular yultuzlarning heriketlirini, bezi waqitlarda orunlirining yiraqlashqanliqini korup turatti. lekin her bir yultuzning aylinidighan pelekining neme ikenlikini bilmigendek, quyashning herikiti heqqidimu hechnersini bilmeytti.
quran kerimning bu ayitining shu esirlerde tonulmighan yengi meripetler bilen kelgenliki uning insanlarning sozi bolmastin belki allah taalaning sozliri ikenlikige ochuq dalalet qilidu.
doktur morris bokay bu ayet heqqide mundaq deydu: «quran kerim zeminning merkiziy noqta ikenliki, quyashning uning etrapida aylinidighanliqidin ibaret pelek heqqidiki kona chushenchini bayan qilmastin belki qoyash, ay, yultuzlarning her birining belgilengen mueyyen pelekliri ichide seyr qilidighanliqini yengi dewri ilmige uyghun halda bayan qilmaqta»( ).
u yene mundaq deydu: «quran kerim her bir yultuzning belgilengen pelek ichide aylinidighanliqidin ibaret ilgiriki esirlerde tonulmighan yengi bir chushenchini teqdim qildi. quran kerim sozligen quyashning aylinishi-yengi ilim ispatlighandek- quyashning sekontigha 250 kilo metir tizlik bilen oz oqi etrapida aylinidighanliqidur».
doktur morris bokay yene sozige dawam qilip mundaq deydu:« yunan pelsepiliri, rim qanunliri, hindistan hekmetliri, eristutil we eplatunning neziriyiliridin yiraq, ilim-meripettin mehrum qalghan jahalet ichidiki bir qewmning arisida, qaqasliq sehra hayatida usup yetilgen bir zatning kainat nizamliri heqqide 20- esirning maarip sewiyisige uyghun halda bediiy ibariler bilen sozligenliki insanni heqiqeten heyran qalduridu. buninggha nezer salghan insan, u zatning sozlirining ilmiy tereqqiyat esiridin bir qanche esir ilgiriki meripetlerni qoshumche qilish bilen birge, ilgirki pelsepilerdin kelip chiqqan xata qarashlargha tuzutush bergenlikini koreleydu.
yuqiriqilardin keyin: «quran kerim muhemmed eleyhissalamning ijadiyiti yaki ilgiriki insanlarning telimati» deyish eqilgha sighamdu?.
eger quran kerim muhemmed eleyhissalamning ijadiyiti bolsa idi, muhemmed eleyhissalam shu esirning ilim -meripetliri boyiche sozligen bolatti, elwette. halbuki, muhemmed eleyhissalam u esirning ilim -meripetliridin xewersiz idi, sozligen waqitta u esirning ilim- meripetlirining eksiche sozletti, u esirdiki xataliqlarni pash qilatti.
mana bu heqiqetler bizni "quran kerim insaniyetning telimati we ijadiyetliri bolmastin, belki asman we zeminni yaratquchi, yoshurun we ashkarini bilguchi, allah taalaning sozidur" deyishimizge mejbur qilidu»( )
(2) zeminning shar shekillik ikenliki
quran kerim kiche, kunduz heqqide hechkim inkar qilalmighidek nahayiti ochuq chushenchilerni otturigha qoyghan bolup, u muhemmed eleyhissalamgha chushken waqittiki xelqning ilim – meripet we eqil-sewiyisige tamamen uyghun kelgendek, zeminning shar shekillik ikenliki we uning aylinip turidighanliqidin ibaret ilgiriki esirlerdiki insanlar bayqiyalmighan kopligen ilimiy heqiqetlernimu oz ichige alghan halda chushken.
allah taala quran kerimde mundaq deydu: ﴿allahning kechini kunduzge we kunduzni kechige kirguzidighanliqini, kun bilen ayni boysunduridighanliqini kormemsen? (quyash bilen ayning) herbiri mueyyen muddetkiche (oz pelikide) seyr qilidu﴾( ).
﴿shubhisizki, silerning perwerdigaringlar asmanlarni we zeminni alte kunde yaratqan, andin ershte qarar alghan, kechini turmastin ozini qoghlaydighan kunduzge kirguzup, (uning qarangghuluqi bilen) kunduzni yapqan, quyashni, ayni we yultuzlarni emrige boysundurghan allahtur﴾( ).
﴿allah asmanlarni we zeminni heq asasida yaratti. allah kechini kunduzge kirguzidu we kunduzni kechige kirguzidu, allah kun bilen ayni (bendilerning menpeetige) boysundurup berdi, ularning herbiri mueyyen waqitqiche seyr qilidu﴾( ).
bu ayetler insanlargha kunduzdin kiyin kechining, kechidin kiyin kunduzning kelishining sirini echip biridu.
otmushtikiler keche bilen kunduzning almiship turidighanliqidin ibaret bu addi heqiqetni biletti, shuning uchun ular bu ayetlerdin anche heyranliq hes qilmighan. emma hazirqi insanlar bu ayetlerde zeminning aylinidighanliqi we uning shar shekillik ikenlikidin ibaret ilgiriki insanlar bayqiyalmighan ilmiy heqiqetlerning barliqini tonup yetti. insanlar bu heqiqetlerni peqet yengi esirdila bayqidi.
yuqiriqi ﴿allah kechini kunduzge kirguzidu we kunduzni kechige kirguzidu﴾ degen menidiki ayetlerni tepekkur qilip, chushinip oqughinimizda, bu ayetlerning zeminning herikiti we uning aylinip turidighanliqi heqqide nahayiti ochuq isharet beriwatqanliqini chushinip yeteleymiz.
demek, kunduzni yoshurup, kechini izhar qilish uchun bu yerde kunduz kechining ichige kirguzilidu. kechini ochurup, kunduzni izhar qilish uchun keche kunduzning ichige kirguziwetilidu.
bu ikki kirguzushning otturisida shar shekillik bir jisimning heriket qilidighanliqini tesewwur qilimiz, ene shu jisim keche bilen kunduzni bir - birining ichige kirguzidu, birini yene biridin yoshuridu. birining yene birini yepishi adettiki tuz shekillik jisim bilen hasil bolmaydu, bu peqet shar shekillik bir jisimning herikitidin hasil bolidu.
demek, quran kerimning ayetliri yengi dewr ilim ehliliri ishinip, bash egken ilmiy heqiqetlerni echip berip, ozining ilmiy heqiqetler bilen hergizmu zitliship qalmaydighanliqini yene bir qetim ispatlap bergen boldi.
mana bu heqiqetlerni oz ichige alghan quran kerimning insaniyetning ijadiyiti bolishi mumkinmu?
yuqiriqi ilmiy heqiqetlerni 14 esir burun quran kerim sozligen iken, neme uchun musulmanlar bularni shu waqittila elan qilip, hazirqi esirdikige oxshash hemme kishi qobul qilidighan halgha kelturmigen? buning jawabi mundaq: quran kerim ta qiyametkiche herqandaq zamanlarning ilim sewiyisi we eqil qabiliyitige uyghun kelidighan yegane kitab. quran kerim sozligen ilmiy heqiqetler otmushlerdikilerning eqli we ilim sewiyisige muwapiqlashqan we ular bilen quran kerim otturisida hechqandaq zitliq yuz bermigendek, hazir ispatlanghan ilmiy keshpiyatlar bilenmu tamamen maslishidu, ta qiyametkiche shundaq maslishidu. quran kerimdiki hazirqi insanlarning ilim sewiyisi we eqil – qabiliyiti idrak qilalmighan ilmiy heqiqetler keyinki zamanlarda choqum otturigha chiqidu.
beshinchi: tibbiy deliller
(1) heselning shipaliq ikenliki
allah taala quran kerimde: ﴿hesel herisining qarnidin insanlargha shipaliq bolidighan xilmu xil renglik ichimlik (hesel) chiqidu. buningda chushinidighan qewm uchun ibret bar﴾( ) deydu.
tarixtin biri insanlar heselning shipaliq ikenlikini uzun yilliq emeliy tejribiliri bilen ispatlighan bolsimu, kunimizdiki zamaniwiylashqan meditsina ilmi sayisida uni qetiy shek qobul qilmaydighan ilmiy heqiqetke aylandurghan. heselning shipaliq terepliri nahayiti koptur. qisiqisi, doxturlar uni kopligen herxil kesellerning istemal qilishini tewsiye qilmaqta. heselde mekroblargha qarshi maddimu bolghachqa uni koyuklerge, yarilargha suwashning paydiliq ikenlikinimu sozlimekte. mundin bashqa bowaqlarning et elishi we ten saqliqini saqlishi uchunmu ulargha hesel yeguzushni tewsiye qilmaqta. tibbiy mutexessisliri teripidin bir jup ikki kezekning birige kunde melum miqdarda hesel istemal qildurush bilen elip berilghan tejribe netijiside, ikki ayliq muddet ichide kunluki melum miqdarda hesel istemal qilghan bowaqning eghirliqi, hesel istemal qilmighan bowaqning eghirliqidin 2 kilo artuq kelgen.
(2) bowaqqa ana sutini eng az ikki yil emitish lazim ikenlikini deslep quran kerim sozligen. texi 5 ـ 10 yil burunla ozliri yasap chiqqan suniy sutni maxtap, «emdi ana sutining keriki yoq» dep dawrang salghan yawropaliqlar, emdilikte, pen – texnikining yardimi arqisida bu heqiqetni chushinip, bowaqlargha ana sutini eng az degende 1ـ 2 yil berishning zorur ikenlikini tekitlimekte.
(3) taziliq, pakizliq musulmanlarda miladiye 6 ـ esirning bashliridin biri eng muqeddes sanilip kelgen bir enene bolsa, yawropada texi 1800 ـ yillirigha kelgiche teretxana, muncha deydighan nersilerning yoq ikenliki tarixlardin melum. 1500 ـ yili sherqni kezgen bezi yawropaliqlar musulmanlarning taziliqqa alahide ehmiyet beridighanliqini we her bir oyning mexsus teretxanisi, mexsus munchisi barliqini korup, sherq toghruluq ijabiy eserlerni yazghan iken.
emma musulmanlar quranning terbiyisi bilen, peyghembirimiz hezriti muhemmed eleyhissalamning bashchilighida, az degende heptide ikki ـ uch qetim munchigha kirishning, saqal ـ burutlarni we qol ـ putlarning tirnaqlirini heptide berer qetim qisqartip, tazilap turushning, kunde besh wax namaz uchun 5 qetim taharet elip, eghiz, burun, qol, put we yuzlirini 5 qetim yuyushning, gahida putun bedinini yuyup ghusli qilishning,kiyim kona bolsimu, yuyup chirayliq, pakiz kiyishning, ammiwiy paaliyetlerge, jamaet bilen oqulidighan namazlargha berishtin burun yuyunup, ozige xushpuraqliq buyumlarni chechip berishning neqeder muhim enene we esil medeniyet ikenlikini oginip we emel qilip kelgen.
(4) haraqning ten saqliqigha ziyanliq ikenlikini eng awwal quran sozligen. hetta peyghember eleyhissalam haraqning ezi we kopi beribir oxshashla haram we ten saqliqqa ziyanliq ikenlikini bayan qilghan. hazirqi pen texnikining sayisida, haraqning ziyini nahayiti eniq we shek qobul qilmaydighan derijide ispatlanmaqta. haraqning hujeyrilerde, xususen menge hujeyriliride sozulma xarakterlik keselliklerni peyda qilidighanliqi zamanimizda ilmiy heqiqetke aylanghan. az miqdarda istemal qilinghan haraqningmu, tesiri haman bilinmigen bilen asta ـ asta adem jismini ajizlashturidighanliqi we herturluk keselliklerge yol achidighanliqimu bir ilmiy heqiqettur. haraqning ziyini toghruluq kop sozleshning hajiti yoq, dep qaraymen. chunki herkim uning ziyanliq ikenlikini ubdan bilidu. qisqisi, insanlar jemiyitide qandaqla bir nachar illet we exlaqsizliq bolsa, uning arqisida choqum haraqning barliqi bayqalmaqta.
yuqiriqi ilmiy heqiqetlerni mundin 14 esir burunqi zamanlarning sharaitida, muhemmed eleyhissalamdek oqush we yezishni bilmeydighan, ilmiy keshpiyatlarni achidighan ilim ـ penge yaki hazirqidek zamaniwiy apparatlargha ige bolmighan, sawatsiz birsining bilelishi mumkinmu? buningdin melumki, quran kerimning allah taalaning sozi ikenlikide qilche shek yoq.
altinchi: ijtimaiy deliller
(1) balilar hoquqi
miladiye 6- esirge kelguchilik tughulghan bowaqlarning qiz bolushi jiddiy bir eyib edi. yalghuz ereb yerim arilidila emes, belki kopinche ellerde ehwal shundaq idi. peqet yengi din (islam dini)ning kelishi bu weziyetni tuptin ozgertiwetti.
quran kerimning korsetmisige asasen:
balilar hordur, qiz ـ oghullar hormette oxshash tughulidu we oxshash muamile qilinidu.
balilar mal ـ muluk igisi bolalaydu. ular uchun kelgen hediyeler, yardemler we ulargha atiwetilgen mal ـ mulukler ular balaghet yeshigha yetip eqil ـ idrakqa ige bolghangha qeder yaxshi muhapizet qilinip saqlinidu. keyinmu ularning ruxsitisiz qollinilmaydu.
balilargha guzel isimlarni qoyush kerek.
balilarni oqutush we yaxshi terbiyilesh ata ـ anilarning ustidiki muhim perzlerning biri.
balilarni 10 yashqa kirgenge qeder urushqa bolmaydu.
balilarning oyluk ـ uchaqliq bolghangha qeder barliq chiqimliri atisining ustige yuklinidu. kichik balilarni meishetning tirikchiliklirige sherik qiliwelishqa bolmaydu.
balilargha ziyankeshlik qilinmaydu.
balilar uchun beddua qilinmaydu.
balilar arisida adaletlik bolush kerek, birini dep bashqilirini renjitishke bolmaydu.
dunyada «balilar hoquqi bayannamisi»ning elan qilinishi 20 ـ esirning bir yengiliqi boldi.
melumki, quranning balilar uchun bergen hormiti we ehmiyiti dunyadiki hechqandaq bir qanunda tepilmaydu. tebiiyki, ata ـ anilarning balilirini xorlimasliqi we ularning heq ـ hoquqlirini toluq ada qilishi uchun yerlik qanunlar ishqa yarimaydu. chunki doletlerning qanunliri oy ichige yarimaydu. qanun peqet ata ـ anilarning yurikidin chiqishi lazim. bu bolsimu, bir hesab kunining bolidighanliqigha ishinish we balilarning heq ـ hoquqlirini qoghdimasliqning jazasini choqum koridighanliqini bilish arqiliq emelge ashidu.
(2) ayallar hoquqi
mundin 14 esir burun dunya tarixida birinchi qetim ayallarningmu erlerge oxshash hor we hormetlik insan ikenliki, ularning erlerge oxshash heq ـ hoquqqa, musteqil igilik tikleshke ige ikenliki elan qilindi. buni islam dini elan qildi.
texi miladiyining 1700 ـ yilliri fransiyide ayallarning insan ikenliki yaki bashqa bir jins ikenliki toghruluq jiddiy talash ـ tartishlar bolup otken iken.6ـ esirning sharaitida ayallar dunyaning qandaqla yeride bolmisun, qul ornida koruletti. yehudiy dinida ayallar sheytanlarning bir turi dep qaralghan bolsa, buddizmda ayallar jin, dep qarilatti. hindiylarning dinida bolsa, waba, kesellik we bashqimu bextsizlikler ayallarning sewebidin bolidu, dep qarilatti. hindiylar eri olgen ayalni tirik turghuzup eri bilen birge koyduretti. hazirmu bu adet ularning qismen mezhebliride hokum surmekte. peqet, islam dini barliqqa kelgendin keyin, quran kerimning ijtimaiy ishlar qanunida, ayallarning heq ـ hoquqliri belgilinip, ularning shan ـ sheripi koturuldi. shu waqitlarning sharaitida dunyaning hemmila yeride, xususen ereb yerim arilida ayallar miras ornida qollinilatti. ularning ata ـ anisi qaldurghan mal ـ muluklerdin miras elish hoquqi yoq edi. emma islam dini kelgendin keyin, ulargha towendiki heq- hoquqlarni belgilidi:
ayallar hormette we heq-hoquqlarda erlerge oxshashtur.
- ayallarning miras elish we ozining mal ـ muluklirini erining ruxsitisiz, xalighiniche teserrup qilish hoquqi bar.
erning iqtisadiy sharaiti yeterlik bolsa ayaligha xizmetchi tutup bergini yaxshi.
- ayallarning eri we ata-anisidn musteqil igilik tiklesh hoquqi bar.
ayallar qandaqla sharaitta bolmisun, ularning oqush, oginish erkinliki bar.
ayallarning erlerge oxshash ozi xalighan birsi bilen turmush qurush, eger bextlik bolalmighan halette yeterlik ozur bilen ajrishish hoquqi bar.
ayallarni urup, tillashqa we xorlashqa bolmaydu.
ayallar tughushni xalisa, ularni tughushtin meni qilishqa bolmaydu.
ayallarni pul tepishqa zorlashqa bolmaydu.
ayallar ailining ehtiyajlirini qamdashqa zorlanmaydu.
yuqiriqi heq-hoquqlar miladiye 6 ـ esiride elan qilinghan bolsimu, yawrupada we islam dairisining sirtidiki ellerde, texi 18ـ esirge qeder birdek etirap qilinmay kelgenidi.
1940ـ yillardin bashlap, dunyagha dangliq uniwersitetlardin oksford we kambirch uniwersitetliri qizlarningmu oqush, oginish hoquqini etirap qilip, mezkur uniwersitetlargha qobul qilinidighan oqughuchilar sanining % 25 bilen % 40 ni qizlardin elish qararini chiqarghan bolsa, islam dini 6ـ esirdila qiz ـ oghullarning telim elishta oxshash hoquqqa ige ikenlikini elan qilipla qalmastin, «oqush, oginish er bolsun, ayal bolsun, her qandaq bir musulman kishi uchun perzdur» dep belgiligen.
miladiye 6 ـ esirning sharaitigha qaraydighan bolsaq, bundaq herqaysi esirlerning sharaitigha we kishilerning menpeetige uyghun kelidighan, adaletlik we esil qanunlarni, hezriti muhemmed eleyhissalamdek, allahning ilahiy mektibidin bashqa mekteb kormigen, oqush we yezishni ogenmigen bir ummi (sawatsiz)peyghemberning layihilep chiqishi mumkin emes! belki shu waqittiki alahide telim korgen we bu sahede pewquladde etrapliq yetishken insanlarningmu bundaq esil qanunlarni layihilep chiqalishi tesewwurdin yiraq, elwette. undaqta quran kerim belgiligen bu qanunlar nedin keldi? shubhisizki, allahtin keldi!
shuni eniq chushinish kerekki, otmushtiki weqeliklerni zamanimizgha qiyas qilip chushinidighan bolsaq, tarix pelsepisige kore chong xataliqlargha chushup qalimiz. shunga her qandaq weqelik we hadisilerni shu zamanlarning sharaitigha we insanlarning bilim sewiye jehettiki ehwaligha qarap chushinish ilim ehlining metodidur. xususen, tarixni yekunleshte chong asastur. zamanimizda addi sanalghan ishlar, otmushtikiler uchun chong bilimler edi. addiysi, zamanimizdiki telewiziye, sinalghu, unalghu, kompyuter, antenna, internet we bashqilar texi yuz yil burunqi insanlarning eqlige kore mumkin emes ishlardin edi. bu ishlar ularning xiyalighimu kirmeytti.
zamanimizdiki 6ـ 7 yashliq balilar mikrob we bakteriyilerni bilidu. ema ulugh alim farabiy yashighan zamanlarda, mikrob bilen bakteriyining mewjud ikenlikini tetqiq qilish ishimu alahide chong bilim sanilatti.
2024-yili 23-awghust
