2024-yilliq amerika prezident saylimi 11-ayning 5-kuni seyshenbe otkuzulidu. bu saylam amerikining 60-nowetlik prezident saylimi bolup, shuning bilen bir waqitta parlament saylimimu otkuzulidu. saylamda awam palatasidiki 435 neper parlament ezasi bilen kengesh palatasidiki 100 palata ezasidin 33 nepiri yengidin saylinidu we amerikining 119-noetlik dolet mejlisini shekillenduridu.
bu nowetlik saylamda, 2017-2021 yilliri arisida amerikining prezidenti bolghan donald tramp bilen 2021-yilidin buyan amerikining muawin prezidenti bolup keliwatqan kamala xarris riqabetlishidu. bashqa namzatlar bar bolsimu, lekin amerikida ikki chong partiye bolghachqa saylamda jumhuriyetchiler bilen demokratlardin biri ghelbe qilidu. tramp jumhuriyetchilerning namzati, xaris bolsa demokratlarning namzati. demokratlar partiyisining esli namzati hazirqi prezident jow baydin bolup, saylamgha bir nechche ay qalghanda namzatliqtin waz kechti we ornigha kamala harisni korsetti. kamala xarris ghelbe qilip qalsa, amerika tarixidiki tunji ayal prezident bolidu.
amerika prezident saylimi omumiy saylam depmu atilidu, her tot yilda bir qetim otkuzulidighan saylam bolup , prezident we muawin prezident saylindu. amerikida 1792-yildin bashlap her tot yilda bir saylam otkuzulup kelgen. shundaqla, 1845-yili saylam kuni 11-ayning 1-kunidin keyinki tunji seyshenbe qilip bekitildi.
amerika saylimi biwaste saylamdin perqliq bolup, bir shitatta saylighuchilarning kop sanliq awazigha erishken namzat bu shitattiki barliq awazgha erishken bolidu. amerika pirezidentliq saylimida saylam omiki (Electoral College) tuzumi qollinilidu. saylam omiki tuzumi 1787- yilidiki federatsiye asasiy qanuni tuzush yighinida belgilengen. eng deslepki belgilimige asasen, kop qisim shitatlarning saylighuchlirini shitatliq parlament tallap ewetidu. saylighuchilar dolet boyiche bir tutash bekitilgen kunde her qaysi shitatlarda bilet tashlap pirezidenti saylap chiqidu. saylam omikining kop sanliq bilitige erishken kishi pirezident bolidu, ikkinchilikke erishken kishi muawin pirezident bolidu.
saylam omiki putkul amerikidiki 538 neper saylighuchidin teshkil tapqan. amerikidiki her qaysi shitatlar ige bolghan saylighuchilar bilet sani bu shitatning amerika dolet mejlisidiki kengesh palata we awam palata ezalirining sani bilen teng. kengesh palata ezalirining sani 100 bolup, amerikidiki 50 shitatning her biridin ikki neperdin kengesh palata ezasi bar. awam palata ezalirining sani bolsa her qaysi shitatlarning nopus nisbitige asasen belgilinidu. buningdin bashqa, paytext washingtondiki kolombiye alahide rayonining uch neper saylighuchi biliti bar. dolet boyiche otkuzulgen saylamda, bu 538 bilettin az degende 270 biletke erishken namzat pirezidentliqqa saylinidu.
bu nowetlik saylam amerika eng qutuplashqan bir dewrdiki saylam dep qaralmaqta.
2024-yili 4-noyabir
