xitayning sherqiy turkistandiki irqiy qirghinchiliq jinayitini pash qilghan kopligen nopuzluq doklatlarning aptori doktor adriyan zenz uyghur mejburiy emgikige alaqidar yene bir zor hejimlik doklat elan qildi.
12-dekabir elan qilinghan 130 nechche betlik «shinjangning yeza igilik ishlepchiqirishida mejburiy emgek, yer tartiwelip ishlitish we mejburiy assimilyatsiye qilish» namliq doklat kommunizm qurbanliri xatire fondi» ning aliy tetqiqatchisi, doktor adriyan zenz (Adrian Zenz) we ilin lin (I-Lin Lin) teripidin teyyarlanghan.
mezkur doklatta xitayning sherqiy turkistandiki yeza igilik mehsulatliri ishlepchiqirishida, xususen shoxla, qizilmuch qatarliq mehsulatlarni ishlepchiqirishta uyghur mejburiy emgikidin paydilanghanliqi, bir qisim xelqaraliq shirketlerning teminlesh zenjirining bu jinayetke chetishliq ikenliki pash qilinghan.
doklatta uyghur mejburiy emgikidin sirt, yene xitay rejimining qollishi astidiki kopligen xitay shirketlirining uyghur dehqanlirining yer ishlitish hoquqini mejburiy tartiwalghanliqidek jinayetliri bayan qilinghan.
adriyan zenzning mezkur doklati we engliye BBC qanilining yeqinda elan qilghan hojjetlik filimi xitayning sherqiy turkistan xelqini mejburiy emgekke selish jinayitini xelqarada qaytidin kuntertipke kelturdi. yeqinda BBC da «shoxla qiyami mejburiy emgek bilen ishlinemdu?: talla bazarlargha tizilghan shinjang shoxla qiyamining arqa korunushi» degen temida bir saetlik hojjetlik filim elan qilghanidi. bu hojjetlik filimda eyni waqitta xitay turmiside yatqan we mejburiy emgekke selinghan 14 neper shahit we siyasiy analizchilar, soda mutexessisliri ziyaret qilinghan. filimda xitayning xelqaragha eksport qiliwatqan shoxla qiyamining arqisidiki uyghur mejburiy emgiki we bingtuenning qara qoli etrapliq yorutup berilgenidi.
2-dekabirBBC qanili xelqaradiki pemidur qiyami mehsulatlirining uyghur mejburiy emgikige chetilishi heqqide bir hojjetlik filim elan qilghanidi. mezkur hojjetlik filimni ishleshke bir yildin artuq waqit ketken bolup, xitayning sherqiy turkistandiki qan bilen boyalghan mejburiy emgek jinayiti, pemidur qiyami mehsulatlirining mejburiy emgek bilen ishlepchiqirilidighanliqi, bu mehsulatlarning turluk yollar bilen yawropa bazirighimu kiriwatqanliqi pash qilinghanidi.
nowette putun dunyadiki pemidur qiyami mehsulatining texminen 25% i irqiy qirghinchiliq dawamlishiwatqan sherqiy turkistanda ishlepchiqirilmaqta.
xitay mejburiy emgek mesiliside xelqara jemiyetni aldashqa urundi
xitayning sherqiy turkistandiki teshwiqat orgini tengritagh torining xewiride bildurulushiche, atalmish «uyghur aptonom rayonluq partiye komiteti»ning sekretari ma shingruy, atalmish «uyghur aptonom rayoni»ning qorchaq reisi erkin tuniyaz 15-dekabir urumchide echilghan atalmish «shinjangdiki ishqa orunlashturush we ijtimaiy kapalet xelqara muhakime yighini»gha qatnishishqa kelgen xitay we chet ellik mehmanlar bilen korushken.
ma shingruy yighinda sherqiy turkistanning nowettiki real weziyitini burmilap: «xitay kompartiyesi merkiziy komiteti bashtin-axir shinjanggha alahide kongul bolup, qollap, kishilik hoquq ishlirining tereqqiyatigha turtke boldi. biz xelqning bextlik turmushini eng chong kishilik hoquq dep bilip, her millet ammining barawer ishqa orunlishishi, emgekchilerning qanunluq hoquq-menpeetini qanun boyiche kapaletlendurduq» dep biljirlighan.
xewer qilinishiche, yighingha 40 nechche dolet, rayon we xelqara teshkilat wekilliri, xitayning alaqidar ministirliq-komitetliri we apparatlirining mesul emeldarliri qatnashqan. yighinda pakistanning xitayda turushluq bash elchisi kalir hashimi, yemenning xitaydiki bash elchisi muhemmed metami, shangxey hemkarliq teshkilatining muawin bash katipi janish kane qatarliqlar soz qilip, xitayning yalghan teshwiqatini yaqlighan asasta xitay siyasitini maxtighan.
2024-yili 21-dekabir
