suriyede beshir asad hakimiyiti aghdurulghandin keyin qurulghan yengi hokumet suriyediki her qaysi qoralliq guruppilarning dolet mudapiye ministirlikige qoshulup, armiyening yengidin tertipke selinghanliqini ilan qildi. suriyede heriket qiliwatqan «turkistan islam partiyesi» sham shobisining herbiy qomandani abduleziz dawut xudaberdi (zahid) suriye dolet mudapie ministirliqining 133-diwiziye generali bolup teyinlengen bolup, bashqa ikki uyghurmu polkownik bolghan.
suriyede 2011-yili asad hakimiyitige qarshi bashlanghan ichki urushning weziyitide 2024-yilining axirida zor ozgirishler boldi. bu ayning beshida, oktichi qoralliq guruppilardin shamni azad qilish teshkilati (h t sh, heet tehir eshsham) paytext demeshiqni qolgha chushurdi we arqidin mezkur teshkilatning rehbiri ebu muhemmed jewlani demeshiq meschitide notuq sozlep, barliq «suriye xelqning ghelbisini» tebriklidi. suriye prezidenti beshar asadning chetelge qechip ketkenliki ilgiri suruldi.
royters agentliqining 30-dekabir suriye menbelirini asas qilip xewer qilishiche, suriye dolet armiyside uyghur, iordaniyelik we turk herbiy emeldarlar yer alghan. demeshiq dairiliri yekshenbe kuni 50 dek herbiy emeldarning tizimlikini ilan qilghan bolup, ularnng arisida az degende alte neper chetellik bar iken.
turkistan islam partiyisimu bayanat ilan suriye dolet armiyiside wezipige teyinlengen general we polkowniklarni tebrikligen.
taratqularning xewerliridin melum bolushiche, mezkur partiye ezaliridin abduleziz dawut xudaberdi birigada komandiri bolup teyinlengen, mewlan tursun abdusemet bilen abdusalam yasin exmet polkownik bolghan.
ammiwi taratqulardiki uchurladin melum bolushiche, general zahid 1977-yili 3-ayning 7-kuni sherqiy turkistanning aqsu shehiridiki dindar ailide dunyagha kelgen bolup, 1996-yili quran kerimni tamamlap murettep qari bolghan. 2021-yili suriyede herbiy fakultetini putturgen bolup, 2011-yilidin hazirgha qeder herbiy mesul we qomandanliq wezipilirini otigen.
melum bolushiche, general zahid 1996-yilidin bashlap xitaygha qarshi heriketlerni dawam qilip kelgen bolup, 2011-yilidin bashlap turkistan islam partiyesining aldinqi sepining mesuli bolghan, keyin suriyede qomandanliq wezipisini otigen. bu jeryanda 2013-yili heleb shehiri etrapidiki istrategiyelik herbiy gazarmilarni qayturup elish, 2015-yilidiki jisir shughur shehiri we ebu zuhur herbiy ayrodurumini qayturuwelish, 2016-yilidiki heleb shehiri muhasirisini bosup otush, 2018-yilidiki suraqibning sherqiy shimaliy rayoni jengi, 2020-yilidiki neyrabni qayturuwelish we jebel zawiye rayonlirida yuz bergen shiddetlik jenglerde herbiy qomandan bolup, netijisi alahide kozge korungen. 2024-yili 11-ayning axirida bashlanghan «tajawuzchilarni chekindurush» herbiy herikitide idlib firontning bash qomandani bolghan. paytext demeshqni fethi qilish uchun yol echishqa seweb bolghan idlibning jenubiy hama we homus wilayetliridiki jenglerge biwasite qomandanliq qilip, alemshumul utuqlarni qolgha kelturgen.
turkistan islam partiyesining suriyening sham shobisi suriyede heriket qiliwatqinigha on yildin ashqan bolup, xitayning uyghurlargha qaratqan eghir basturush, irqiy qirghinchiliq terror siyasiti seweblik qechip chiqqan uyghurlardin teshkil tapqan. bu jeryanda emeliy jeng mahariti yetildurush meqsitide suriye xelqining beshshar esed hakimiyitige qarshi jenglerge rehberlik qilghan heyetu tehrirushsham bilen birge jihad qilghan. jamaet yeqinqi kunlerde teshwiqat paaliyitini kucheytish bilen birge, heyetu tehrirushsham bilen birge turluk jenglerge qatnashqan.
11-ayning axirida suriye qozghilangchilirining hujumi qozghilip, uzun otmeyla, turkistan islam partiyesining esed qisimlirigha qarshi jeng qiliwatqanliqi heqqidiki sinlar tarqalghanidi. yene bir sinda bolsa ularning tanka heydep, hilal ay bilen yultuz belgisi chushurulgen kok bayraqlarni lepildetken halda demeshqqe kirgenliki korsitilgenidi. suriye ichki urushi boyiche musteqil tetqiqatchi eymen jewad el temimining muxbirgha eytishiche, suriye qozghilangchilarning ghelibiside turkistan islam partiyesi korunerlik rol alghan.
beshshar esed hakimiyitining yiqilishi we h t sh ning suriyening hakimiyitini qolgha elishi dunyada kuchluk ghulghula qozghighan bir peytte, turkistan islam partiyesining qoshun sepidin orun elishi we xitaygha qarshi bayanatliri xelqaraliq taratqularning we muhajirettiki uyghurlarning alahide diqqitini qozghighanidi.
2024-yili 31-dekabir
