«dewa» partiyesidin bolghan parlament ezasi ertughrul qaya turkiye parlamentida sozlewatqan korunush. enqere
xitayning uyghurlargha yurguzuwatqan zulum we besimliri dawamlishiwatqan bugunki kunde, turkiyede suriye we ghezze mesilisining dawamliq tilgha elinip, uyghur mesilisining tilgha elinmasliqi, turkiyediki bezi parlament ezalirini heriketke kelturdi.
29-dekabir kuni «dewa» partiyesining parlament ezasi ertughrul qaya ependi turkiye parlamentida muxbirlarni kutuwelish yighini otkuzup, turkiye hokumitini pelestinlikler we suriyeliklerning yenida turghandek, uyghurlarningmu yenida turushqa chaqirdi.
ertughrul qaya ependi mundaq degen: «yurikimizde bir yara bar, u bolsimu sherqiy turkistandur. bu yara uyghur turklirining qeni bilen sughurulghan, koz-yashliri bilen yuyulghan, oz wetinide esir tutuluwatqan qerindashlirimizning yarisidur. sherqiy turkistanda xitayning diniy etiqadni cheklesh siyasiti dawamlishiwatidu. xitayning musulman uyghur turklirige yurguzuwatqan zulum, assimilyatsiye we besim siyasiti axiri zor tiragediyege aylandi. ular uyghur turklirining milliy orp-adetliri we diniy etiqadigha hormet qilish u yaqta tursun, ularni xitaydek bolushqa mejburlimaqta. bu xitayning irqchiliq siyasitining netijisidur».
parlament ezasi ertughrul qaya ependi bayanatida, her qaysi doletlerning, bolupmu turkiye hokumitining xitayning bu jinayitini toxtitish uchun derhal heriketke otushi kereklikini tekitlep, mundaq dedi: «bu yerdin dunyadiki her qaysi doletlerge shuni demekchimenki, uyghur turkliri erkinlikke erishishi kerek. biz, kommunist xitay hokumitidin derhal sherqiy turkistan xelqining kishilik hoquqigha hormet qilishini, diniy etiqadi bilen yashishigha tosqunluq qilmasliqini telep qilimiz. xitayning uyghurlargha yurguzuwatqan bu besim siyasiti bir milletnila emes, belki putkul insaniyetning wijdanini ayaq asti qilidu. hemme millet oz medeniyiti we muhitidin erkin nepes alalaydighan bir dunya qurghili bolmamdu? bu soalni sorighinimizda yurikimiz echishidu, kozimiz yash bilen tolidu. uyghurlar tartiwatqan derd-elem bizningmu uyqumizni qachurmaqta. xitay bu zulumni derhal toxtatsun! kishilik hoquq dunyawiydur. chegrasi bolmighan bu xelqaraliq xitabnamige xitayningmu hormet qilishini telep qilimiz. hechqandaq bir kuch uyghurlarning negizlik heq-hoquqlirini tartiwalmasliqi kerek!».
turkiye pirezidenti rejep tayyip erdoghan 22 yildin buyan turkiyeni idare qilip keliwatqan adalet we tereqqiyat partiyesining reislik wezipisinimu otep kelmekte. 2015-yilighiche pirezident erdoghan kop qetim uyghur mesilisini tilgha alghan, hetta 2009-yili 5-iyul urumchi qirghinchiliqi yuz bergende xitayning uyghurlargha elip beriwatqan siyasitini «irqiy qirghinchiliq» degen, shu seweblik xitayning qattiq naraziliqini qozghighan idi. halbuki, bugunki kunde u her waqit ghezze bilen suriye mesilisini tekitlewatqan bolsimu, emma uyghur mesilisini tilgha almidi.
parlament ezasi ertughrul qaya ependi metbuat bayanati yighinida turkiye hokumitini ereblerge ige chiqqandek turklerning qan qerindishi bolghan uyghurlarghimu ige chiqishqa chaqirip mundaq degen: «hokumet bu mesilige qarita sukutte turmasliqi kerek. suriyeliklerge ishikimizni echip, oz qan qerindashlirimiz bolghan uyghur turklirige ige chiqmasliqini qetiy qobul qilmaymiz. uyghur turklirining xitaygha qayturup berilgenliki ilgiri surulmekte. buni ichki ishlar ministiri bilen edliye ministiridin soraymiz: bu ehwallar rastmu? eger rast bolsa mezlumni zalimgha tapshurup berishning, qerindashlirimizni xitaygha qayturup berishning axirettimu jazasi bek eghirdur. biz turkiye hokumitining pelestinliklerni qollighandek uyghurlarnimu qollishini telep qilimiz. bu bizning insanliq burchimizdur».
bu qetimliq muxbirlarni kutuwelish yighini heqqide ziyaritimizni qobul qilghan parlament ezasi ertughrul qaya ependi mundaq dedi: «biz uyghurlarning erkinliki uchun putun kuchimiz bilen kuresh qilishni dawam qilimiz. chunki biz bilimizki, her qandaq bir milletning erkinliki hemmidin muhimdur. uyghurlarning peryadi bizningmu peryadimizdur. ularning qayghusi bizningmu qayghumizdur. bu ziyaritingiz arqiliq xitay hokumitige shuni demekchimenki, uyghur turklirining erkinliki derhal qayturup berilsun. bizning kurishimiz insanliq ghururigha ige chiqish kurishidur. xitayning zulumi tugimigiche, bizning bu kurishimiz dawam qilidu. biz her daim uyghur turklirining yenida. biz uyghur turklirining awazi bolushni dawam qilimiz».
parlament ezasi ertughrul qaya ependining turkiye parlamentida otkuzgen muxbirlarni kutuwelish yighini turkiye dolet telewiziyesi (TRT) ning uchinchi qanilida neq meydandin tarqitildi, shundaqla ijtimaiy taratqularda keng hembehirlendi.
erkin tarim
2025-yili 1-yanwar
