amerika «birleshme agnetliqi» 11-noyabirdiki xewiride taylandta 10 yildin artuq waqttin buyan tutup turuluwatqan bir turkum uyghurning xitaygha qayturulush xewpige duch kelgenlikini ilgiri surdi hemde ularning qayturulghan teqdirde depsendichilik we qiyin-qistaqqa duch kelish xewpi barliqini otturigha qoydi.
birleshme agentliqi erishken bir mektupta, bangkokta tutup turulghan 43 uyghur er ozlirining yeqindin buyan chegradin qoghlap chiqirilish tehditige duch kelgenikini bildurgen we buni toxtitish uchun murajiet qilghan. ular tayland dairilirining ozlirini ixtiyarliqi bilen qayturulush hojjetlirige qol qoyushni telep qilghanliqini bildurgen.
xette mundaq deyilgen: «biz turmige tashlinishimiz mumkin, hetta hayatimizdin ayrilishimiz mumkin, biz kishilik hoquqqa kongul bolidighan barliq xelqaraliq teshkilatlar we doletlerning derhal ariliship, bek kechikishtin burun bizni bu echinishliq teqdirdin qutuldurushini jiddiy murajiet qilimiz».
melum bolghinidek, 2014-yili xitay zulmidin qachqan 300 din artuq uyghur tayland dairiliri teripidin malaysiya chegrasigha yeqin jayda qolgha elinghan. 2015-yili tayland 109 neper uyghurni ularning iradisige xilap halda xitaygha qayturup berip, xelqaraning naraziliqini qozghidi. kopinchisi ayallar we balilardin teshkillengen 173 uyghur keyinche turkiyege yetip keldi. shu waqttin buyan, 53 neper uyghur taylandtiki oxshash bolmighan kochmenler merkezliride nachar sharaitlarda tutup turulghan. bu jeryanda besh uyghur qaza qilghan bolup, ularning ichide ikki bala bar.
igilinishiche, helihem 48 neper uyghur tayland dairiliri teripidin tutup turuluwatqan bolup, ulardin besh nepiri qechishqa urunup tutulup qalghandin keyin qamaqqa hokum qilinghan.
birleshme agentliqining kishilik hoquq teshkilatliri we tutqundiki uyghurlarning yeqinliridin neqil qilip eytishiche, taylandtiki kochmenlerni tutup turush merkezlirining sharaiti intayin nachar iken. ular nachar tamaq, qisti-qistang we tinjiq kamerlarda tutulush, hajatxana kemchil bolush, chish pastisi we saqal alghuch qatarliq shexsiy taziliq saymanlirigha erishelmeslik, ailisi, adwokatliri we xelqaraliq teshkilatlar bilen alaqilishalmasliq qatarliq qiyinchiliqlargha duch kelgen.
xewerde eytilishiche, birleshme agentliq erishken awaz we sohbet xatiriliride, tayland dairilirining 8-yanwar uyghur mehbuslardin oz ixtiyarliqi bilen qayturulush hojjitige qol qoyushni telep qilghanliqi ashkarilanghan. bu ehwal uyghurlarni endishige salghan bolup, 2015-yili qayturulghan uyghurlarghimu bu xil hojjet sunulghan, lekin ular imzalashni ret qilghan.
bir parlament ezasi we tayland hokumiti bilen alaqisi bolghan ikki kishining birleshme agentliqigha ashkarilishiche, tayland hokumet dairiliri yeqinda bu uyghurlarni xitaygha qayturush mesilisini muzakire qilghan. bu ikki kishining eytishiche, tayland dairilirining hazir bundaq bir ishqa turush qilishidiki seweb bu yil xitay bilen taylandning diplomatik munasiwet ornatqanliqining 50 yilliqi iken, shundaqla amerikida yeqinda prezident almishidighan bolghachqa washingtondin kelidighan inkas kuchluk bolmaydiken.
2025-yili 11-noyabir
