tayland hokumitining 10 yildin artuq waqttin buyan tutup turuluwatqan uyghurlarni xitaygha qayturup bermeydighanliqi ilgiri suruldi. bu ayning beshidin buyan, taylandtiki kochmenler merkizide nachar sharaitta turuwatqan 48 neper uyghurning xitaygha qayturulush xewpige duch kelgenliki heqqidiki xewerler muhajirettiki uyghurlar arisida endishe peyda qilghan bolup, sherqiy turkistan teshkilatliri, uyghur mesilisige kongul bolidighan siyasionlar we xelqara kishilik hoquq teshkilatliri turluk bayanat we chaqiriqlarni ilan qilghan idi. turkiyediki i ha ha insanperwerlik fondi jemiyiti we xelqara sherqiy turkistan teshkilatlar birliki uyghurlarning xitaygha qayturulmaydighanliqi heqqidiki uchurni delillidi.
igilinishiche, merkizi istanbulgha jaylashqan xelqara sherqiy turkistan teshkilatlar birlikining muawin reisi nurmuhemmed turkistaniy we bash katip abdureshit eminhaji taylandta tutup turuluwatqan 48 uyghurni qutuldurush uchun, 27-yanwardin tartip taylandta heriket bashlighan bolup, bu jeryanda tayland sheyxulislam ishxanisida sheyxulislam arun bonchom bilen korushken.
heyet bu jeryanda putkul sherqiy turkistan xelqining teleplirini we tayland musulmanlirining uzun yillardin buyan taylandtiki 48 uyghurgha qilghan yardemlirige memnuniyitini yetkuzgen. heyet sheyxul islamgha 48 uyghurni xitaygha qayturup berishning xeterlik ikenlikini, bu mesile 2015-yilidiki pajiening tekrarlinishi bolup qalidighanliqini, uyghurlarni xitaygha qayturush berishning insaniyetke qarshi jinayet ikenlikini tekitligen, shundaqla dunya musulmanlirining bu jehettiki mesuliyetlirini esletken.
teshkilatlar birliki tayland ziyariti jeryanida yene tayland doletlik insan heqliri komiteti ezasi doktor suchart bilenmu korushup, nowettiki 48 uyghur mesilisi heqqide sohbetleshken we 48 uyghurning uchinchi bir doletke yotkilishi, taylandta turush jeryanida barliq insaniy hoquqlardin behrimen bolalishi toghrisidiki teleplerni yetkuzgendin bashqa, bu heqte ishlinidighan ortaq xizmetlerni muzakire qilghan.
sohbet jeryanda taylandtiki 48 uyghurni xitaygha qayturup berish ehtimalliqining hokumet kuntertipide yoq ikenliki bildurulgendin bashqa, 28-yanwar tayland parlamentida bu mesilining muzakirige qoyulup, xitaygha qayturup bermeslik heqqidiki qararda ilgirilesh bolghanliqi uqturulghan.
bildurulushiche, 48 uyghur 10-yanwardin bashlap achliq elan qilip naraziliq bildurgen bolup, ular heqqide chiqirilghan xitaygha qayturmasliq qararidiki ilgirileshler hemde weziyetning yaxshilinishi seweblik, 20 kun dawam qilghan achliq elan qilishni bugundin etibaren axirlashturghan. achliq elan qilish taylandtiki uyghurlarni xitaygha qayturulushtin qutquzush uchun xelq diplomatiyesi herikitining bashlinishida muhim rol oynighan.
turkiyediki zor tesirge ige ammiwi teshkilat – i ha ha insanperwerlik yardem weqfi (IHH) taylandiki uyghurlar uchun zor tirishchanliq korsetken bolup, taylandning alaqidar ministirliri bilen korushup, teleplirini yetkuzgen.
insaniy yardem weqfining muzakire heyiti bashliqi abdullah altay ependi bugun x hesabida uchur hembehrilep, taylandning korushushler netijiside, uyghurlarning xitaygha qayturulmaydighanliqi heqqide kapalet berilgenlikini, bu heqtiki tirishchanliqlirini dawamlashturidighanliqini bildurdi.
mezkur heyet yene tayland sheyxulislami arun bonchom bilen korushken bolup, alaqidar yardemlerni yetkuzush mesiliside birdeklik hasil qilghanliqi bilduruldi.
2025-yili 29-yanwar
