turkiyediki oktichi partiyelerdin «saadet» partiyisining reisi mehmut arikan turkiye parlamentini sherqiy turkistan mesiliside ortaq pozitsiye bildurushke chaqirdi.
4-fewral kuni «saadet» partiyesining reisi mehmud ariqan ependi parlamenttiki omumiy yighinda sozlep, turkiyeni idare qiliwatqan parlament ezaliriningmu qollishi bilen, muawin tashqi ishlar ministirini tenqid qildi we turkiye hokumitini uyghurlargha ige chiqishqa chaqirdi.
u, aldi bilen xitayning uyghurlargha elip beriwatqan besim siyasiti heqqide toxtilip mundaq dedi: «turkiye parlamentida hemmimiz ortaq pozitsiye bildurelmeywatqan mesililerdin biri sherqiy turkistan mesilisidur. sherqiy turkistan bizning tarixiy yurtimiz. lekin bugunki kunde u zeminda boluwatqan ishlar yureklirimizni daghlimaqta. sherqiy turkistan mundaqla bir zemin emes, otmushimizning hekayilirini, medeniyitini, kishilerning erkinlik qarishini oz ichige alghan bir simwoldur. bugunki kunimizde bu zemin xitay zulmi astida titrimekte. sherqiy turkistan xelqi peqetla diniy etiqadi we milliy kimliki tupeylidin zulumgha uchrimaqta, awazliri cheklenmekte, erkinlikliri tartiwelinmaqta».
mehmud ariqan ependi birleshken doletler teshkilatining bu heqtiki xizmetliri yeterlik bolmisimu, 2022-yili 8-ayning 31-kuni elan qilghan doklatida, xitayni insanliqqa qarshi jinayet ishlidi dep eyibligenlikini, epsuski xitayning bu jinayetlerni dawamlashturuwatqanliqini otturigha qoydi.»
mehmud ariqan ependi irqiy qirghinchiliqqa sukutte turushning insanliqqa xiyanet qilghanliq ikenlikini, turkiye parlamentining sherqiy turkistan mesilisige ige chiqish mejburiyiti barliqini bayan qilip mundaq dedi: «2023-yili 10-ayning 18-kuni elliktin kop dolet xitayning uyghur we bashqa turkiy musulman xelqlerge qarita elip beriwatqan besim siyasitini insanliqqa qarshi jinayet sadir qiliwatidu dep qarap, buni toxtitish uchun ortaq bir bayanatqa qol qoydi. biz barliq insanning oxshash heq we hoquqqa ige ikenlikige ishinimiz. biz buni emeliyleshturush waqtining kelgenlikige ishinimiz. turkiyede sherqiy turkistandiki zulumgha qarshi awazimizni chiqirish, bu heqte konkret qedem tashlash tallash emes, mejburiyettur. sherqiy turkistan mesilisige ige chiqish insanliq ghururigha ige chiqqanliq bolidu. hemmimiz birlikte heriket qilsaq, birlikte awazimizni yuqiri kotursek, bu zulumni axirlashturalaymiz. irqiy qirghinchiliqqa sukut qilish insanliqqa xiyanet qilghanliqtur. turkiye parlamentining sherqiy turkistan mesilisige ige chiqish mejburiyiti bardur.»
xitayning uyghurlargha qarita yurguzuwatqan zulumlirining amerika hokumiti hemde kanada, firansiye, chexiye, engliye we gollandiye qatarliq gherb doletlirining parlamentliri teripidin birdek «irqiy qirghinchiliq», «insaniyetke qarshi jinayet» dep bekitilishi, shundaqla londonda qurulghan «uyghur sot kollegiyesi» ningmu oxshash hokum chiqirishi turkiyede kuchluk tesir peyda qilghanidi. lekin turkiye parlamentidiki bezi siyasiy partiyeler kop qetim irqiy qirghinchiliq toghrisida teklip layihesi sunghan bolsimu maqulluqtin otmigenidi. mehmud ariqan ependi turkiyeni idare qiliwatqan adalet-tereqqiyat partiyesi we bashqa partiyelerdin bolghan parlament ezalirining qollishi bilen uyghur qirghinchiliqi heqqide ortaq bir qarar maqullashning zorur ikenlikini bildurup mundaq dedi: «bu zulumni toxtitishning tunji qedimi supitide, parlamenttiki barliq siyasiy partiyeler hempikir bolup, bu heqte ortaq bayanat elan qilayli. turk jamaetchilikini heriketke keltureyli. shubhisizki sherqiy turkistan mesilisige hemmimiz kongul bolimiz. men parlamenttiki turkiyeni idare qiliwatqan partiyedin bolghan parlament ezalirini jesur bolushqa chaqirimen, bu teklip layihesi oktichi partiyedin keldi demestin hemminglar qollanglar, silerni xelq ching yurektin alqishlaydu. eger bizni qollimisanglar, silerge bosniyeliklerning rehbiri eli izzet begowichning bir sozini eslitip qoymaqchimen: ‹hemme ish axirlashqanda yadimizda qalidighan nerse dushmenlirimizning sozliri emes, dostlirimizning sukutte turuwelishi bolidu›».
2025-yili 6-fewral
