engliyediki uyghur, tibet we xongkongluqlarning demokratiye we kishilik hoquq teshkilatlirini oz ichige alghan 30 gha yeqin teshkilat londonda xitayning «derijidin tashqiri elchixana» qurush pilanigha qarshi keng kolemlik namayish otkuzdi.
«muhapizetchi» torining xewer qilishiche, 8-fewral chushtin keyin, london merkizidiki xanliq pul quyush zawuti (Royal Mint Court) ning kesishme binalar meydanida, nechche minglighan namayishchi xitayning bu jayda ghayet zor kolemdiki elchixana qurushigha qarshi namayish qilghan. namayishchilarning kop qismi xongkongluqlardin teshkil tapqan bolup, ular mexsus mashina bilen namayish meydanigha toshup kelingen.
minglighan namayishchi elchixana selish pilanlanghan jaygha yighilip, «xitayning londonda yengi elchixana selishigha qarshi turimiz», «xitay mexpiy saqchilirining engliyede peyda bolushigha qarshi turimiz» degendek shoarlarni towlashqan.
namayishni teshkilliguchilerning bildurushiche, bu namayishqa texminen 4000 adem qatnashqan. namayishchilar londondiki muhim tarixiy orun bolghan xanliq pul quyush zawuti rayonida xitayning yengi elchixana selish pilanigha qarshi turghan, shundaqla engliye hokumitidin bu pilanni testiqlimasliqini telep qilghan.
bu namayishqa engliyediki siyasiy erbablarmu qatnashqan bolup, engliye parlament ezasi, sabiq dolet xewpsizlik ministiri tom tugendat (Tom Tugendhat), emgek partiyesining parlament ezasi bleyir makdugal (Blair McDougall) we adalet ministirliqining sekretari robert jenrik (Robert Jenrick), konserwatiplar partiyesining sabiq ezasi dankin simis (Duncan Smith) qatarliqlar namayishchilarni qollighan hem soz qilghan.
tom togendant namayishta qilghan sozide mundaq degen: «xitay kompartiyesining tibet, shinjang we xongkongda elip barghan qilmishliri dunyaning her qaysi jayliridiki kishilerning, jumlidin tibetler, xongkongluqlar, uyghurlar we bashqa musulmanlarning qarshiliqigha duch keldi. chunki xitayning qiliwatqanliri basturush we zulum. mana hazir londonning sheher merkizide namayish bashlinip ketti, bu jayda xitay elchixanisi mewjut bolmasliqi kerek. bizge bu yerde xitay kompartiyesining chong elchixanisi lazim emes».
namayishqa qetilghan engliye parlament ezaliri yene engliye istixbarat organlirining endishisini otturigha qoyup, londondiki bu tarixiy jaygha xitay elchixanisi selinip qalsa, uning xitayning eng chong jasusluq merkizige aylinidighanliqini, u halda uning xongkongluqlarghila emes, uyghur we tibetlergimu, hetta engliye puqralirighimu tehdit peyda qilidighanliqini bildurgen.
londondiki bu namayishni teshkilleshte aktipliq bilen kuch chiqarghan dunya uyghur qurultiyi london ishxanisining mudiri, «uyghur qirghinchiliqini toxtat» namliq teshkilatning bashliqi rehime mehmut xanim «bu belkim londonda yeqinqi yillarda otkuzulgen eng chong namayish bolushi mumkin» degen.
melum bolushiche, xitay 2018-yilila londondiki bu awat jayni, yeni 200 yilliq tarixqa ige xanliq pul quyush zawuti ornini setiwelip, elchixana salmaqchi bolghan, bu elchixanining kolimi eslidiki elchixanining 10 hessisige toghra kelidighan bolup, eger qurulush tamamlansa, u xitayning chet eldiki eng chong elchixanisi bolup qalidiken. 2024-yilining axiri london sheherlik saqchi idarisi bu yerge ghayet chong kolemdiki elchixana selishqa mas kelmeydighanliqini otturigha qoyup, engliye hokumitining bu pilanni testiqlimasliqini telep qilghan. halbuki, bu yil 1-ayda engliye ichki ishlar ministirliqi we tashqi ishlar ministirliqi saqchi terepning bu iltimasini ret qilghan.
2025-yili 10-fewral
