taylandta 10 yildin artuq waqttin buyan tutup turulghan 48 neper uyghurning teqdiri endishe qozghawatqan bir peytte, xtay jamaet xewpszlik minstrliki shu jay waqti 27-fewral seherde tayland hokumitining 40 neper «xitay puqrasini» xtaygha otkuzup bergenlikini jakarlidi. tayland bash ministiri bolsa uyghurlar heqqide soralghan soalghan jawab berishtin ozini qachurdi. 

 

xtayning shnxwa agenitliqi, xelq tori, sumrugh qatarliqlar bu xewerni bes-beste jezimleshturdi. xitay j x ministirliqi 27-chesla mexsus muxbirlarni kutuwelish yighini otkuzup bu uchrni delillidi. xtay ularni «chegradin qanunsz otken xtay puqraliri»dep atighan. 

 

xtay j x msntrliki otkuzgen axbarat ilan qilish yeghinida, «bu qetim qayturulghan xitay puqraliri jinayi guruhlarning aldishigha uchrap, qanunsiz chegradin chiqip taylandta qalghan bolup, ular we ularning aililirige zor ziyan yetken, ularning tughqanliri xitay hokumitidin ularni tezrek wetenge qayturup, tughqanliri bilen qayta birlishish uchun nurghun qetim yardem telep qilghan. qayturush ishigha turtke bolush xitay saqchi organlirining oz puqralirining qanuniy hoquq-menpeetlirini emeliy qoghdighanliqining ipadisidur» degen. xitay taratquliri bu kishilerning ayrodromda «ailisi bilen jem bolghanliqi»ni tilgha alghan. 

 

xelqara jemiyet, amerika hokumiti, uyghur teshkilatliri we uyghur mesilsige kongul bolidighan parlament ezaliri yillardin biri tayland hokumitini uyghurlarni xtaygha otkuzup bermeslikke chaqirip kelgen idi. taylandning paytexti bangkokning jenubiy bangkok sot mehkimisi 18-fewral 43 neper uyghurning dilosi heqqide sot echip, keler qetimliq sotning 27-mart echilidighanliqini elan qilghan idi. 

 

royters agentliqining 27-fewral xewer qilishiche, tayland bash ministiri peytongtarn shinawatradin 48 uyghurning ehwali toghrisida soralghanda, u bu mesilini texi emeldarlar bilen muzakire qilmighanliqini eytqan. u muxbirgha mundaq degen: «bu xil mesile, her qandaq bir dolet uchun qanun, xelqara jeryan we kishilik hoquqqa emel qilishi kerek».

taylandning kochmenler saqchiliri, xitay tashqi ishlar ministirliki we bankoktiki bash elchixanisi peyshenbe kuni mezkur agentliqning baha berish telipige derhal jawab qayturmighan.

xtay yene mundaq digen:«bu qetimqi qayturush xitay-tayland ikki dolet qanuni, xelqara qanun we xelqara adetke asasen elip berilghan bolup, bu qanungha boysunghan halda chegradin qanunsiz otush qatarliq chegradin halqighan jinayetlerge qarshi turush hemkarliqi, xitay puqralirining qanuniy hoquqlirini emeliy qoghdash tedbiridur. chegradin qanunsiz otush paaliyiti xelqarada etirap qilinghan qanunsiz jinayi heriket bolup, normal chegradin kirish-chiqish tertipige eghir derijide buzghunchiliq salidu. xitay saqchi organliri xelqara qanunni ijra qilish hemkarliqini dawamliq kucheytip, alaqidar doletler bilen birlikte chegradin qanunsiz otush qatarliq chegradin halqighan qanunsiz jinayi paaliyetler elip kelgen xirislargha taqabil turidu, qanun boyiche xitay-chetel kishilirining bixeter we tertiplik chegradin otushige kapaletlik qilidu, chegradin kirish-chiqish qilghuchilarning qanuniy hoquqlirini emeliy qoghdaydu.​​​​​​​​​​​​​​​​»

 

bu uyghurlar 2014-yili xitay zulmidin qechip chiqqan we taylandta tutup qalghan yuzlerche uyghurning bir qismi bolup, 2015-yili tayland hokumiti 109 neper uyghurni xitaygha qayturup bergen idi. arqidin kopinchisi ayallar we balilar bolghan 180 dek uyghur turkiyege elip kelindi. qalghan uyghurlar bolsa shuningdin buyan «qanunsiz chegridin kirgen» degen eyiblesh bilen intayin nachar sharaitlarda tutup turuldi. bu jeryanda, bir osmurni oz ichige alghan bir nechche uyghur turmide bu dunya bilen xoshlashti. 

 

2025-yili 27-fewral