8-mart xelqara ayallar bayrimi munasiwiti bilen istanbulda «ishghal astidiki sherqiy turkistanliq ayallarning sadasi» degen temida axbarat elan qilish yighini otkuzuldi. bu axbarat elan qilish yighinini sherqiy turkistan nuzugum medeniyet we aile jemiyiti, koch we diyaspora wexpisi, sherqiy turkistan insan heqlirini kozitish jemiyiti, xelqara sherqiy turkistan teshkilatlar birliki birlikte uyushturghan bolup, bu yighingha istanbulda yashawatqan uyghur we turk ayallardin kop sanda xanim-qizlar qatnashti.
yighinda uyghur diyarida yuz beriwatqan kishilik hoquq depsendichiliklerge munasiwetlik bayanat elan qilindi we xitay hakimiyitining uyghur ayallarning heq-hoquqlirini eghir derijide depsende qiliwatqanliqi eyiblendi. kochmenler we muhajiret jemiyitining reisi muzeyyen tashchioghli we sherqiy turkistan insan heqlirini kozitish jemiyitining tetqiqatchisi wildan kadioghli sariyashar bayanat oqup otti.
muzeyyen tashchi xanim, uyghurlarning heq-hoquqlirining eghir derijide depsende qiliniwatqanliqini tekitlep mundaq dedi: «1949-yilidin bashlap dawamlishiwatqan kommunist xitayning sherqiy turkistan ishghaliyiti, uyghur xelqige eghir besim elip keldi, sherqiy turkistanliq ayallarning ozliri tughulup osken yurtlirida erkin yashash heq-hoquqliri qolliridin putunley tartiwelinghan weziyette bolup, xitay uyghur aile qurulmisini we ayallarni yoqitishni hujum nishani qilip kelmekte. uyghur xanim-qizlirining ippet-nomusigha hormet qilinmastin atalmish ‹qoshmaq tughqan› namida yat xitay erlerni oylerge orunlashturup, ayallarning izzet-abruyi we heq-hoquqliri eghir derijide depsende qilinmaqta. yighiwelish lagerlirigha qamalghan nechche milyon uyghur xelqini assimilyatsiye bolushqa zorlimaqta, lagerlardiki tutqunlar insan qelipidin chiqqan wehshiylik bilen qiyin-qistaqqa uchrimaqta».
sherqiy turkistan kishilik hoquqni kozitish jemiyitining tetqiqatchisi wildan qadioghlu, uyghur ayallarning heq-hoquqliri toghrisida toxtilip mundaq dedi: «8-mart xelqara ayallar bayrimi munasiwiti bilen bir yerge jem bolghan bugunki kunde, sherqiy turkistandiki zulumgha sukut qilip turalmaymiz, ayallar hoquqliri peqet bezi doletlerdiki payda-menpeet bilenla olchenmeydu, bugunki kunde sherqiy turkistanda chetke qeqiliwatqan, xorliniwatqan, mejburiy emgekke seliniwatqan, medeniyet we irqiy qirghinchiliqqa duch keliwatqan uyghur ayallarnimu esleymiz. bugun biz shuni tekitleymizki, ayallarning hoquqini peqet eghizda emes, belki hemme insanlar uchun emeliylishishi kerek, sukut qilish zulumni chekidin ashuridu, shuning uchun biz kuresh qilishni dawamlashturimiz».
bayanatta yene tayland hokumiti 27-fewral xitaygha mejburiy qayturuwetken 40 uyghurning sherqiy turkistanda duch kelishi mumkin bolghan qiyin-qistaq we olum xewpi tilgha elindi we xelqara jemiyet mezkur 40 uyghurning kelechikige mesul bolushqa chaqirildi.
2025-yili 11-mart
