2025-yili 25-mart, (soldin onggha) FBI ning mudiri kash patel, doletlik istixbarat idarisining deriktori tulsi gabbard we merkiziy axbarat idarisining bashliqi jon ratklif kengesh palatasi axbarat komitetining ispat anglash yighinigha qatnashqan. (saul lob / AFP)
amerika istixbarat organlirining 25-mart seyshenbe kuni elan qilghan yilliq tehdid bahalash doklatigha qarighanda, amerikining eng chong herbiy we tor tehditi yenila xitay iken.
igilinishiche, istixbarat sahesining 30 nechche betlik yilliq tehdid bahalash doklatida, xitayning tehditi toghrisidiki qismi eng kop nisbetni igelligen bolup, texminen uchtin birini teshkil qilghan, qalghanliri bolsa rosiye, iran we shimaliy koriye (chawshiye) ning tehditi toghrisida iken.
doklatta mundaq deyildi: «yeqinqi yillardin buyan, xitay, rosiye, iran we shimaliy koriyening hemkarliqi teximu tez tereqqiy qilip, bu doletler elip kelgen tehdidni ashurdi, shuning bilen bir waqitta amerikining yersharidiki kuchi we tesirige yengi xirislarni elip keldi».
doklatta yene mundaq deyildi: xitay yenila amerika hokumiti, xususiy tarmaqlar we halqiliq ul esliheler duch keliwatqan «eng aktip we izchil» tor tehditi. j k p krizis yaki toqunush jeryanida hujum qilishqa qolayliq yaritish uchun muhim ul eslihelirige aldin orunlashturush qilidu. doklatta xitay kommunistik partiyisi bilen munasiwiti bar bolghan «wolt teyfeng borini» xakkerlar guruppisining hujumigha misal kelturulgen. yeqinda xitay kompartiyisining xakkerlar guruppisi «tuz teyfeng borini» ning amerika telegraf ul eslihelirige bolghan ziyini tilgha elinghan. hemde bu eniqla «xitay kompartiyisining amerikining ul eslihelirini qalaymiqanlashturush iqtidarining kengliki we chongqurluqining eshiwatqanliqini korsitip beridu» deyilgen.
doklatta tor tehditidin bashqa, xitay kompartiyisining amerika dolet bixeterlikige «eng keng dairilik we kuchluk herbiy tehdid» elip kelidighanliqi otturigha qoyulghan. xitay armiyisi chong til modelliri (LLM) arqiliq uchur aldamchiliqi hujumi peyda qilishi, saxta xewer yasishi, shexslerni dorishi we tor hujumi elip berishi mumkin.
igilinishiche, doklat elan qilinghan kuni, amerika istixbarat organlirining bashliqliri kengesh palatasi axbarat komitetida yighingha qatniship, amerika duch keliwatqan dunyawi tehdidler heqqide guwahliq bergen.
doletlik istixbarat deriktori tulsi gabbard (Tulsi Gabbard) axbarat komitetigha: «xitay kompartiyisi amerikining «eng iqtidarliq istrategiyilik riqabetchisi» degen. u yene mundaq degen: «xitay armiyisi awaz tezlikidin yuqiri qorallar, korunmes ayropilan, ilghar su asti paraxoti, teximu iqtidarliq boshluq we tor urush mulki we teximu chong yadro qoral ambiri qatarliq ilghar iqtidarlarni tereqqiy qildurmaqta».
amerika merkizi axbarat idarisining bashliqi jon ratkillef (John Ratcliffe) axbarat komitetigha, xitayning tapawiti kop shirketlirige zerbe berishni xalimighachqa, fentanilgha ishlitidighan ximiyilik maddilarning amerikigha eqishini tosush uchun peqet «izchil» tirishchanliq korsetkenlikini eytqan.
amerika istixbarat doklatida yene xitay elip kelgen bashqa tehdidler otturigha qoyulghan. doklatta: «xitayning bir qanche muhim materiyallarni qezish we pishshiqlap ishleshtiki hokumranliqi amerikigha alahide tehdid elip kelidu» deyilgen.
doklatta yene xitayning teywenge dawamliq tehditi tilgha elinip munular korsitilgen: 2025-yili, xitay teywenge teximu zor besim ishlitishi mumkin. beyjing dawamliq teywenni yetim qaldurush ustide izdiniwatidu, herqaysi doletlerge besim qilip, ularning teywen bilen bolghan diplomatik munasiwitini towenlitip, beyjingning «birlishish» nishanini qollashqa qistaydu. 2016-yildin bashlap, teywenning resmiy diplomatik munasiwet ornatqan doliti 22 din 12 ge chushup qaldi.
yene bir tereptin, doklatta yene xitay duch kelgen eghir ichki xirislar tilgha elinghan bolup, ular chiriklik, nopus tengpungsizliqi we kompartiyining bu dolettiki qanunluqliqigha buzghunchiliq qilidighan maliye we iqtisadiy bohran qatarliqlarni oz ichige alidu.
2025-yili 25-mart
