25-mart, amerika parlament ezaliri suxas subramanyam (Suhas Subramanyam), mariya elwira salazar (Maria Elvira Salazar) we awam palatasi tashqi ishlar komitetining yuqiri derijilik ezasi gregoriy meykis (Gregory Meeks) dolet mejliside partiye halqighan qanun layihisi bolghan «uyghur kishilik hoquqni qoghdash qanuni» ni qayta tonushturghan. bu qanun layihiside xitay dolitining ziyankeshlikige uchrighan uyghur we bashqa az sanliq milletlerni pewquladde musapir dep bekitip, ularning amerikidin panahliq tilishini tezlitish teshebbus qilinghan.
uyghur kishilik hoquqini qoghdash qanun lahiyesi tunji qetim 2021-yili martta amerika dolet mejliside tonushturulghan bolup, amerikadiki ikki partiyening 12 ezasi ortaq qollighan bu qanun lahiyeside xitayning eghir zulumidin qechishqa mejbur bolghan uyghurlargha P-2 alahide etibar salahiyiti berish otturigha qoyulghan. eger bu qanun lahiyesi amerika dolet mejlisining maqulliqidin otup prezident tramp qol qoysa, u qanungha aylinip dunyaning her qaysi jaylirida panahliq tapalmighan uyghurlarning amerikida panahliq qilishigha ongayliq yaritip beridiken.
suxas subramanyam bu qanun lahiyesini tonushturush sozide, «xitay hokumitining uyghurlargha qaratqan qattiq ziyankeshliki bir kishilik hoquq kirizisidur. men ozemning rayonidiki uyghurlar bilen korushkinimde, ular qerindashlirining xitayning zulumidin qutulush uchun elip barghan heriketliridin chongqur endishe qilidighanliqini bildurgen idi. men adem oylapmu tegige yetkili bolmaydighan zulumgha uchrawatqanlar uchun tezdin kochmen yaki panahlighuchi salahiyiti beridighan bu ikki partiye teng qollighan tirishchanliqqa yetekchilik qilghinimdin pexrlinimen» degen.
amerika dolet mejlis ezasi mariya elwira salazar sozide, «xitay kommunistik partiyesi elip beriwatqan uyghur qirghinchiliqi bolsa biz shahit bolghan eng wehshiy insaniyetke qarshi jinayetning biridur. biz choqum shinjangdiki sistemiliq ziyankeshlik we ten jazasidin ozini elip qachalaydighan uyghur we ziyankeshlikke uchrawatqan bashqa az sanliq milletlerni aldinqi orungha qoyushimiz kerek» degen.
amerika dolet mejlisi awam palata tashqiy ishlar komitetining yuqiri derijilik ezasi gregori miks bu qanun lahiyesini qollap, «amerika dolet mejlisi xitay hokumitining uyghurlar we bashqa az sanliq milletlerge qarshi shinjangda elip barghan erqiy qirghinchiliqini dunyagha bildurushte halqiliq rol oynidi. emdi bizning ulargha teximu kop qoghdinish beridighan waqtimiz keldi» dep bildurgen.
igilinishiche, gerald konnolli, jil tokuda, don bee, brad sherman we zakari nunn qatarliq bashqa parlament ezalirimu bu qanunni teshwiq qilishqa qatniship, ikki partiyening kuchluk qollishini korsetken.
igilinishiche, bu qanun layihisi yene uyghur kishilik hoquq qurulushi, uyghur herikiti we irqiy qirghinchiliq bilen soda qilmasliq (NBWG) qatarliq bir qatar teshkilatlarning qollishigha erishken. bu teshkilatlarning qarishiche, bu qanun layihisi uyghurlarni aldin musapirliq salahiyiti bilen teminlepla qalmastin, yene diplomatik yollar arqiliq uchinchi dolettiki uyghurlarning xitaygha mejburiy qayturulmasliqigha kapaletlik qilip, ularni ziyankeshlik, turme we qiynashtin saqlaydiken.
2025-yili 28-mart
