«zemistan» (Bitter Winter) torining xewirige asaslanghanda, xitay hokumitining islam dinini «xitaylashturush» pilani putun suriti bilen dawamlashmaqta.
«zemistan» ning ilgiri surushiche, bu atalmish «xitaylashturush» dinlarni xitay medeniyitige maslashturushni emes, belki putunley xitay kommunistik partiyesining (x k p) ideologiyesi we mutleq kontrolluqi astigha elishni nishan qilidiken. bu siyaset xitay hakimiyitining dinlarni dolet ideologiyesige muwapiqlashturup qayta shekillendurush urunushining bir qismi bolup, islam dinigha qaritilghan «xitaylashturush» herikiti musulman xelqler diniy etiqadi we kundilik turmushigha chongqur tesir korsitiwatqanliqi melum.
yeqinda, yeni 2025-yili 4-ayning 14-kunidin 21-kunigiche, beyjingdiki merkiziy sotsiyalizm akademiyeside «2025-yilliq xitayda islam dinini xitaylashturush yonilishige egishish» temisidiki mexsus terbiyelesh kursi otkuzulgen. bu kursqa xitaydiki islam diniy zatliri, imamlar we atalmish islam inistitutlirining wekilliri qatnashturulghan bolup, ularni shi jinpingning yengi dewr xitayche sotsiyalizm idiyesini qobul qilishqa we x k p ning dingha dair siyasetlirini qetiy ijra qilishqa yeteklesh meqset qilinghan.
kursning echilish murasimida xitay islam jemiyitining reisi yang faming we merkiziy sotsiyalizm akademiyesining mudiri, partiye rehberlik guruppisining ezasi shu shawgang qatarliqlar nutuq sozligen. murasimgha xitay islam jemiyitining muawin reisi, mohtirem sherip riyasetchilik qilghan. yang faming nutqida, xitaydiki musulmanlarni shi jinping idiyesi bilen yetekleshning, shi jinpingning diniy xizmetler toghrisidiki yolyoruqlirini toluq emeliyleshturushning hemde x k p ning korsetmilirige qetiy emel qilishning muhimliqini alahide tekitligen. bu sozler, xitay hokumitining dinni dolet ideologiyesining qoraligha aylandurush siyasitining roshen ipadisi bolup, islam dinini xitayche sotsiyalizmgha «maslashturush» ning tup meqsitini eniq korsitip beridu.
sekkiz kun dawamlashqan bu terbiyelesh pirogrammisida bir qatar siyasiy mezmunlar asasiy orungha qoyulghan. «zemistan» torining korsitishiche, kursning muhim temiliri «shi jinpingning yengi dewr xitayche sotsiyalizm idiyesini oginish», «bash shuji shi jinpingning diniy xizmetler heqqidiki muhim bayanlirini oginish», «islam dinini xitaylashturush mexsus temisi» we «xitay milliti ortaq gewdisi engini mustehkemlesh» qatarliqlarni oz ichige alghan. bu temilarning hemmisi islam dinini xitay hokumitining siyasiy ghayilirige xizmet qildurush we musulman jamaitini doletning resmiy ideologiyesige singdurushni nishan qilidiken. qatnashquchilardin x k p ning din siyasetlirini birdek qollash we islam dinini «xitaylashturush» qa bel baghlash telep qilinghan.
terbiyelesh jeryanida otkuzulgen muzakirilerde, «xitayda islam dinini xitaylashturushqa sadiq bolush», «kungzichiliqni oginish» we «islam dini bilen kungzichiliqni bir gewdileshturush» qatarliq mesililer alahide tekitlengen. islam dini bilen kungzichiliqni birleshturush — x k p ning islam dinini «xitaylashturush» ta qolliniwatqan muhim wasitilirining biri bolup, bu arqiliq islam dinining esli rohi we enenilirini xitay medeniyiti hemde siyasiy ideologiyesige uyghunlashturushqa urunush mewjut. bu xil siyasetler musulmanlarning ozgiche diniy kimliki we medeniyet xasliqini tedrijiy yoqitish xewpini tughdurmaqta.
«zemistan» torining analiziche, bu qetimliq terbiyelesh xitay hokumitining islam dinini qattiq kontrol qilish we uni dolet menpeetige boysundurush siyasitining yene bir ipadisi bolup, xitaydiki musulmanlarning diniy erkinliki we medeniy kimlikini saqlap qelish yolida eghir xirislargha duch keliwatqanliqini korsitidu. bu xil siyasetler xelqara jemiyette diniy erkinlik we kishilik hoquqning depsende qilinishi supitide keng kolemde tenqidke uchrap kelmekte.
menbe:
https://bitterwinter.org/sinicization-of-islam-continues-at-full-speed/
