turkistــan taymis- istanbul
turkiyening eng nopuzluq aliy bilim yurtliridin biri bolghan istanbul uniwersitetining, «qirimdin sudanghiche, ghezzedin sherqiy turkistanghiche: kishilik hoquq» degen temida otkuzmekchi bolghan bir muhakime yighinini, «xitay bilen kirizis chiqip qelishini xalimaymiz» degen bahane bilen emeldin qaldurghanliqi heqqidiki xewerler, enqere we ijtimaiy taratqularda zor ghulghula qozghidi.
bu weqege qarita, mughla wilayiti parlament ezasi, «yengi yol» partiyesning turkiye parlamentidiki guruppa bashliqi dotsent doktor selchuq ozdagh, turkiye jumhuriyiti jumhur reis muawini jewdet yilmazning yazma jawab berishini telep qilip, turkiye buyuk millet mejlisi (parlamenti) reislikige 2025-yili 5-ayning 8-kuni resmiy soal mektupi sundi.
taratqularda elan qilinghan xewerlerge qarighanda, istanbul uniwersiteti qarmiqidiki «insaniy yardem kulubi» we «yash i h h» (IHH yashlar teshkilati) birlikte orunlashturmaqchi bolghan bu muhim paaliyet, uniwersitet mesullirining yuqiriqidek bahaniler bilen tosqunluqqa uchrighan. uning ustige, uniwersitet dairilirining, paaliyet kuntertipidin «sherqiy turkistan»gha alaqidar mezmunni chiqiriwetishni telep qilghanliqi, kulub mesulliri bu telepni qetiy ret qilghandin keyin, paaliyetning putunley bikar qilinghanliqi ilgiri surulmekte.
parlament ezasi selchuq ozdagh ependi, ozining ijtimaiy taratqu supisida bu heqte toxtilip mundaq dedi: «bu mesilini jumhur reisining (@tcbestepe) muawini, hormetlik jewdet yilmaz ependidin (@_cevdetyilmaz) soridim. bu muqeddes tupraqlarda sherqiy turkistanningmu, ghezzeningmu, qirimningmu, sudanningmu duch keliwatqan zulumliri sozlinidu we choqum sozlinishi shert! kishilik hoquq omumy qimmet qarashtur we biz uningdin hergiz waz kechmeymiz, u hechqandaq siyasiy menpeet uchun boghuwetilmesliki kerek.»
doktor selchuq ozdagh, jumhur reis muawini jewdet yilmazgha qaratqan resmiy soal mektupida towendiki nuqtilargha eniqlima berishni telep qildi:
1. istanbul uniwersiteti heqiqetenmu bu paaliyetni emeldin qaldurush qararini chiqarghanmu? eger shundaq bolsa, buning konkret asasi we sewebi neme?
2. xitayning atalmish inkasidin eyminip, turkiyede ilim-pen we ijtimaiy paaliyetlerning cheklinishi, turkiye jumhuriyitining pikir erkinliki we ilim-pen erkinliki pirinsiplirigha ashkara xilapliq emesmu?
3. sherqiy turkistandiki irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetler heqqide soz echilishini tosush, turkiye dolitining mezlum milletlerni qollash we ularning heqlirini qoghdash siyasitige qanchilik uyghun kelidu?
4. uniwersitetlardiki oqughuchilar kulubliri we teshkilatlirining paaliyetlirini pikir erkinliki dairiside, erkin-azade we qanunluq elip berishigha kapaletlik qilish uchun, hokumet qandaq konkret tedbirlerni elishni pilanlaydu?
bu weqe, turkiye jemiyitide sherqiy turkistan mesilisige bolghan kuchluk hesdashliq we xitayning kunseri eshiwatqan siyasiy besimi heqqidiki chongqur endishilerni yene bir qetim muhim kuntertipke aylandurdi.
kozetkuchiler, turkiye hokumitining bu soallargha qandaq jawab qayturidighanliqini we buning turkiyening kelgusidiki munasiwetlik siyasetlirige qandaq tesir korsitidighanliqini yeqindin kozitiwatidu.
