aptori: d. adiljan eruyghur

muherriri: d. abdurehim dolet

biz hemmimiz bir nersilerdin shikayet qilimiz. elwette, allahtin shikayet qilish hasha mumkin emes. emma her nerside bolghinidek, shikayettimu ornini we miqdarini bilish kerek. jemiyitimizde shikayet shunchilik omumlashqanki, u kundilik bir adet, bir enenige aylanghan. hetta biz shikayet qilmaydighanlarni ghelite hes qilimiz. derdlerdin, qiyinchiliqlardin we mesililerdin eghiz echish  bashqa bir ish bolsa,  shikayet qilish bashqa bir nerse. shikayet, bendige bekitiwetilgen bir halet yaki xarakter emes, fiqhi kitabliridimu «bunchilik shikayet qilinidu» deydighan bir olchem yoq. shikayet asanchiliqqa qachidighan bir qilmish yaki xahishtur. shikayet qilghanda: «mesile mende emes, sirtta. hemme adem eyiblik, men emes. mesililer manga tesir qiliwatidu, emma bashqa birsi kelip hel qilsun», degendek passip pozitsiye mewjut.

shikayet, bir ijtimaiy adetke aylandi. shexsler ailidin xizmet hayatighiche, qatnashtin siyasetkiche her sahedin shikayet qilidu. turkiyede yashawatqan bir qisim uyghurlardin turkler, turk jemiyiti, turk maarip sistemisi, turk sehiye sistemisi we bashqa sistemilardin shikayet qilidighanlarni uchritimiz, hetta turklerning dini chushenchisi we ibadet shekilliridin shikayet qilidighanlarmu az emes. hemmidin ghelite yeri shuki, dewa qilidighan teshkilat we shexslerdin shikayet qilidighan ish omumlashqan. elwette teshkilat we teshkilat ezaliridiki mesililer we kemchilikler hemmimizge ayan. qiziq yeri, bizde teshkilatlardin we shexslerdin shikayet qilish ozimizni bulardin putunley saqit qilip  «bashqilarni eyiblesh» teriqiside otturigha chiqidu. shikayet qilmaydighanlar bolsa, guruppa normilirigha maslashmighanliqi uchun ghelite hes qilinidu. pisxologiyelik nuqtidin, shikayet, shexsning melum ishqa bolghan kontrolluqni yoqatqanliqini hes qilghanda murajiet qilidighan bir mudapie mexanizmidur.

derdlirini sozlesh, hel qilish asasidiki bir ortaqlishish we hesdashliq izdeshtur, shikayet bolsa mesililerni bashqilargha yuklep shexsni passiplashturidu. mesilen: maarip sistemisining yetersizlikidin shikayet qilish ornigha, bir ata-anining «balamgha oyde tarix yaki matematika ogiteleymen» deyishi derdini sozleshtur. uyghur teshkilatliridin we teshkilat ezaliridin shikayet qilishning ornigha, «menmu shu uyghur jemiyitining bir ezasi, qolumdin kelidighini bu, menmu bir ishlarni qilishim kerek» deyish del derdlerni sozlesh we kongul bolushning ipadisi bolup hesablinidu.

shikayet, «mesile mende emes, sirtta» degen oy bilen shexsni mesuliyettin yiraqlashturidu. pisxologiyelik jehettin mesilidin we mesuliyettin qechish qilmishi shexsning ozini kuchluk hes qilishini ajizlashturidu. diniy nuqtidin, islamda «insanning oz tirishchanliqi» tekitlinidu, shikayet bolsa del bu tirishchanliqni suslashturidu.

pelsepiwi jehettin insan, heriket we paaliyet bilen mewjut bolup turidighan mexluqtur, u passip we heriketsiz turalmaydu. pelsepiwi antropologiye nuqtisidin insan, dawamliq eqim ichide bolup, hayatning kelturup chiqarghan ehwallirigha we hadisilerge qarita bir pozitsiye bildurushke we inkas qayturushqa mejburdur. shikayet qilish insanda bezide hel qilish charisi izdeshtin bekrek ehwalni qobul qilish yaki mesuliyettin qechish sheklide otturigha chiqishi mumkin. shikayet qilish passip insangha xas xususiyet bolup, aktip pozitsiye tutushtin qachidighan, mesililer we qiyinchiliqlar bilen yuzlishishtin yiraq turidighan, wasitilik yollar bilen naraziliq korsitidighan kishidur. shunglashqa, shikayet qilishni bezide passipliqning bir alamiti deyishke bolidu, chunki kishi aktip hel qilish charisi izdeshning ornigha ehwalni sirtqa ipadilesh yolini tallaydu.

psixologiyelik jehettin dawamliq shikayet qilish herikiti adette mesuliyettin qechish we charisizlik tuyghusi bilen munasiwetliktur. shikayet qilghuchi kishi, oz hayatidiki selbiy ehwallarni ozgertish ornigha, tashqi amillarni eyiblep passip pozitsiye korsitishi mumkin. passip kishiler bolsa, biwasite yuzlishishtin qachidu, ghezep we naraziliqlirini wasitilik yollar bilen ipadileydu (passip-jedelxor shexsiyet). bu kishiler ozlirini qedrsiz hes qilishi mumkin, dawamliq ozining xiyal dunyasida yashaydu we hemkarlishishtin qachidu. bu ehwal, shikayet qilish herikitining passip qarshiliq shekli  teriqiside otturigha chiqishigha seweb bolidu.

diniy nuqtidin eytqanda, dertlinish (shikayet qilish), toghra we orunluq qilinghanda insanning allahqa tewekkul we boysunushning bir qismi bolushi mumkin. emma dawamliq we bihude shikayet qilish, sewr we tewekkulning ziti bolup qarilidu. islam chushenchiside, shikayet peqet allahqila qilinishi kerek, mexluqatqa qilinghan shikayet bolsa sewrge xilap we passipliq bolup qarilidu. shikayet qilish, eger hel qilish charisi izdeshtin bekrek ehwalni qobul qilish we mesuliyettin qechish sheklide bolsa, bu passipliq haliti bolup qarilidu. peyghemberlerning hayatidimu shikayet qilghandimu edep we sewr bardur, bu shikayetning aktip sewr we tewekkul haliti bilen qilinishi kereklikini korsitidu.

sotsiyologiyelik nuqtidin eytqanda, shikayet qilish, insanning jemiyet ichidiki orni we munasiwetlirige tesir korsitidighan bir herikettur. dawamliq shikayet qilidighan shexs, ijtimaiy muhitida passip bir rol elishi mumkin, chunki shikayet qilish, bezide ijtimaiy mesililerge qarita aktip hel qilish charisi izdeshtin qechish supitide korulidu. shikayet, bezide ijtimaiy adet, kuchlinish yaki toqunush qorali bolushi mumkin, lekin uzun muddetlik bu heriket, shexsning ijtimaiy munasiwetliride selbiyliklerge we yalghuzluqqa seweb bolushi mumkin. passip shexsler, ijtimaiy mesuliyet elishtin qachidu, mesililerni bashqilargha donggeydu we shuning bilen ijtimaiy qurulmida passipliq we shikayet arisida aylinish shekillinidu.

oz hekayisini yazidighan insan: mewjudiyetning aktip berpa qilinishi

oz hekayisi bilen mewjut bolghan insan , hekaye sozliguchi we hekayiler bilen mewjut bolghan bir mexluqtur. german peylasopi martin haydegerning “daseyn” (shu-yerde-mewjutluq) uqumi boyiche, insan oz mewjudluqini menilendurushke mejbur bolghan yegane mexluqtur. bu menilendurush, kop jehettin oz hekayimizni berpa qilish, «yezish» jeryanidur.  bu yerdiki hekaye yezish insanning bir eser otturigha qoyushini korsitidu. fransuz peylasopi pawl rikoerning «bayaniy kimlik» uqumi del buni ipadileydu: insan, oz hekayisini wujudqa chiqirish  arqiliq ozini tonuydu we tebirleydu. bashqilarning yeni ozgilerning tebirlishige yol qoymaydu. xitay del bizni tebirlesh we kimlikimizni qayta shekillendurush arqiliq bizning hekayimizni qayta yeziwatidu. biz bolsaq xitayning bizning kim ikenlikimizni tebirlep hekaye yezishigha qarshi chiqip oz hekayimizni ozimiz yezip chiqishqa tiriship keliwatimiz. eslide xitay bilen bizning otturimizda kuresh del mushu yerde oz ipadisini tapidu. yeni hekayimizni xitay emes biz ozimiz yazimiz.

hekaye wujudqa chiqirish yaki berpa qilish, passip bir kozetkuchi bolushning ornigha oz hayatining yazghuchisi bolushni tallashtur. albert kamuning “sisifos hekayisi”de korsetkinidek, menisiz bir dunyadimu insan oz hekayisini berpa qilish arqiliq mene shekillendureleydu we «oz teshini xushalliq bilen domilitalaydu».

italiyilik peylasop giambattista wikogha kore, insanning ozini chushinishi we tarixini idrak qilishi bir hekaye berpa qilish sheklidur. wikoning 18-esirde wujudqa chiqarghan “werum faktum” (heqiqet insha qilishtur) pirinsipi, insanning peqet ozi wujudqa chiqarghan nersini heqiqiy bileleydighanliqini ipadileydu. bu nuqtidin, tariximizni we kimlikimizni shekillenduridighan hekayilirimiz, bizni eng chongqur eniqlaydighan we tebirleydighan amillardur.

rus edebiyat nezeriyechisi mixail baxtinning «diyalogluq» qarishi, hekaye  wujudqa chiqirishni bir tereplime alaqe emes, belki oz-ara sohbet supitide koridu. her bir hekaye, otmushtiki hekayilerge bir jawab we kelechektiki hekayilerge bir chaqiriqtur. shu sewebtin, oz hekayimizni berpa qilish yalghuz shexsiy ish emes, belki ijtimaiy bir herikettur.

uyghur kimliki we kollektip hekaye berpa qilish

uyghur jemiyiti uchun hekaye berpa qilish, peqet shexsiy ipadilesh shekli bolupla qalmastin, belki kollektip mewjutluq we kimlikni dawamlashturushning asasiy teshidur. bu nuqtidin, hekayiler bir jemiyetni birleshturup turidighan mene torini shekillenduridu we ewladtin ewladqa yetkuzulidighan qarshiliq korsitish mexanizmi supitide xizmet qilidu. xitayning sistemiliq assimilyatsiye siyasetliri we uyghur kimlikini yoqitish urunushliri aldida, uyghurlarning oz hekayilirini yezishi we sozlishi, peqet otmushni xatirileshla emes, belki kelgusini qurush degenliktur. bu jeryan, shexsiy we kollektip derijide bir mewjutluq kurishi bolup, sotsiyologiyelik, antropologiyelik we pelsepewi uqumlar bilen teximu chongqur chushinishke bolidu.

firansiyelik sotsiyolog moris xalbwaksning «kollektip xatire» uqumi, bir jemiyetning kimlikining, ortaq eslimiler we bayanlar arqiliq qandaq qurulidighanliqi we dawamlashturulidighanliqini chushenduridu. xalbwaksqa kore, shexslerning xatirisimu ijtimaiy konteksttin musteqil emes. shexsler, tewe bolghan jamaetning kollektip xatirisi ichide mene tapidu. uyghur jemiyiti uchun kollektip xatire, tarixiy dastanlar, xelq hekayiliri, muzika, turluk edebiyat Janirlirigha tewe eserler we eghizche eneniler arqiliq shekillinidu. emma xitayning uyghurlargha qaritilghan siyasetliri—medeniyet simwollirini cheklesh, tilni cheklesh, yighiwelish lagerliri,  mejburiy assimilyatsiye we bashqilar—bu kollektip xatirini nishangha alidu. mesilen: eneniwi uyghur muzikisi muqamlarning ijra qilinishining cheklinishi yaki uyghurche oqutushning cheklinishi, kollektip xatirining toshughuchilirini yoq qilishni meqset qilidu.

buninggha qarshi, biz tarixta wujudqa chiqarghan barliq eserliri, hazir xitay yoqatmaqchi bolghan barliq eserlerni saqlap qelish we bizni kuchlenduridighan we tereqqiy qildurighan eserlerni wujudqa chiqirish arqiliq bu yoqitish urunushlirigha qarshiliq korsitishke tirishishimiz kerek. kollektip xatire, peqet arzu qilinidighan bir otmush tesewwuri emes, belki qarshiliq korsitish we umidning bir wasitisidur. mesilen: abdurehim otkurning “iz” romani, uyghur tarixini we kuresh rohini dastaniy bir bayan bilen janlandurghan halda, kollektip xatirini qayta quridu. otkurning eserliri, shexsiy hekayilerdin ziyade, jemiyetni birleshturidighan ortaq bir bayanning bir qismidur. shuninggha oxshash, abduxaliq uyghurning sheirliri, 20-esirning bashlirida uyghur zamaniwilishishi we milliy angni kuchlenduridighan bir bayan  teqdim qilidu. bugunki kunde bolsa tahir hamut izgilning surgundiki yazmiliri, xitayning basturush siyasetlirini xatirileshla bolmastin, belki diaspora uyghurlirining kollektip kimlikini qayta belgilesh tirishchanliqini eks etturidu. izgilning “uyghur sheirliri” namliq antologiyesi, hem shexsiy azablarni hem jamaetning chidamliqliqini sheiriy til bilen yetkuzup, kollektip xatirini janliq saqlaydu.

iranliq antropolog hamid nafisining «aksentliq kino» (accented cinema) uqumi, surgunde yaki diasporada yashawatqan jamaetlerning oz hekayilirini wujuqa chiqirish we  sozlesh jeryanida yetildurgen estetik we bayan qilish shekillirini teswirleydu. nafisigha kore, bu eserler, asasiy eqim kinoning bir xillashqan bayanliridin perqliq halda, «aksentliq» bir til ishlitidu, yeni, surgunning, yurtidin ayrilishning we medeniyet arilashmisining izlirini eks etturidu. bu eserler, hem kelip chiqish medeniyitige baghlinip turidu hem yengi muhitlarda qayta shekillinidu. uyghur jamaiti uchun aksentliq kino, peqet kino bilenla cheklenmeydu, edebiyat, muzika, korunme senetler we reqemlik mediya qatarliq sahelerdimu ozini namayan qilidu.

uyghur senetkarliri, aksentliq bayanlar arqiliq hem zulumni xatirilimekte hem medeniyet dawamlishishini kapaletlendurmekte. mesilen: muqeddes mijitning yetekchilikide ishlengen hojjetlik filimlar, uyghur muqam muzikisining besim astidiki halitini we bu muzikining medeniyet qarshiliq korsitishtiki rolini korsitip beridu. mijitning eserliri, peqet bir senet sheklinila emes, belki bir jamaetning rohini qoghdash tirishchanliqini eks etturidu. shuninggha oxshash, reqemlik supilarda uyghur diasporasining ishlep chiqarghan qisqa filimliri, muzika widiyoliri we korunme senet eserliri, xitayning bayanlirigha qarshi bir qarshibayan shekillenduridu. bu eserler, nafisining “aksentliq” uqumigha muwapiq halda, hem uyghur kimlikining esli elementlirini saqlaydu hem dunyawi korurmenler ammisigha xitab qilidighan shekilde zamaniwi estetiklar bilen arilashturulidu.

uyghur muzikisida, dolan muqami yaki senem ussulliri, peqet estetik ipadileshlerla emes, belki kollektip xatirining toshughuchiliridur. biraq bu senet shekillirining xitay teripidin «xeterlik» dep qarilishi, uyghur senetkarlirini surgunde yengi ipadilesh shekillirini yetildurushke mejburlighan. mesilen: yawropada yashawatqan uyghur senetkar rehime mehmutning naxshiliri, hem eneniwi melodiyelerni ishlitidu hem surgun tejribisining qayghusini eks etturidu. bu, aksentliq kino uqumining muzika sahesidiki bir ipadisidur: yiltiz bilen baghlinishini saqlaydighan, biraq yengi bir kontekstta qayta menilendurulidighan bir hekaye.

germaniyelik peylasop martin haydegerning “daseyn” (mewjuluq ichide ozini ipadilesh) uqumi, uyghur hekaye wujudqa chiqirishning mewjutluq olchimini chushinish uchun kuchluk bir nuqtiiynezer sunidu. haydegergha kore, insan, oz mewjutluqini menilendurush uchun oz hekayisini aktip halda quridighan bir mewjudattur. uyghurlar uchun, xitayning basturghuchi siyasetliri astida daseyn, passip bir nerse bolushni ret qilish we oz mewjutluqlirining aptori bolushni tallash degenliktur. hekaye sozlesh, bu nuqtidin, peqet bir medeniyet tejribisila emes, belki mewjutluq mujadilisidur.

mesilen: tahir hamut izgilning sheirliri, shexsiy bir shairning sirtida, bir jamaetning daseynini temsil qilidu. izgilning “kechide qolgha elinishni kutush” namliq eslime kitabida bayan qilghinidek, uyghurlar, her waqit tutqun qilinish qorqunchi bilen yashighandimu, sheir, muzika we hekaye arqiliq ozlirining menilirini yaritishni dawamlashturidu. bu, albert kamuning bimene bir dunyada mene yaritish jasariti idiyesige oxshaydu: uyghurlar, irqiy qirghinchiliqtek bir bala-qazagha duch kelgendimu, hekaye wujudqa chiqirish arqiliq oz mewjutluqlirini qayta quridu.

psixolog wiktor frankl, «logos terapiyesi»de insan bextining eng asasiy menbesining mene izdesh ikenlikini korsitidu. frankl, natsist yighiwelish lagerlirida yashighan tejribilirige asaslinip, eng qiyin sharaitlardimu insanning oz hekayisini yazalaydighanliqini we mene quralaydighanliqini korsetken. uyghurlarning yashighan  pajielik tejribiliri aldida, oz hekayilirini wujudqa chiqirishi, psixologiyelik bir qarshiliq we dawalash mexanizmidur.

psixoanalist jakues lakanning «simwolluq tertip» uqumi, insanning til we simwollar bilen realliqni quridighanliqini otturigha qoyidu. uyghurlarning oz simwolluq tertiplirini qoghdash we rawajlandurush tirishchanliqi, peqet kulturella emes, psixologiyelik bir mewjutluq kurishidur. «dutar» chelish enenisi, “meshrep» medeniyet yighilishliri we «muqam» muzika sistemisi qatarliq medeniyet tejribiliri, peqet senet ipadilirila emes, belki kollektip rohning dawamlishishini kapaletlenduridighan amillardur.

hekaye wujudqa chiqirish we aktip insan arisidiki munasiwet

uyghur jemiyiti uchun hekaye wujudqa chiqirish, peqet bir qarshiliq sheklila emes, belki mewjutluqni qurush jeryanidur. bu jeryan, germaniyelik peylasop friedrix nechshining «kuch iradisi» (will to power) uqumi we firansiyelik mewjudiyetchilik peylasopi Jan pol sartrening «heriket ichide mahiyet shekillinidu» pikri arqiliq teximu chongqur tehlil qilinalaydu. her ikki uqum, uyghurlarning xitayning assimilyatsiye siyasetlirige qarshi oz hekayilirini wujudqa chiqirish jeryanida korsetken ijadiy we aktip rolini yorutidu. hekaye wujudqa chiqirish, uyghurlarning passip halda tangghan kimliklerni ret qilishini we oz mewjutluqini menilik bir shekilde qurushini kapaletlenduridu.

nichshening kuch iradisi uqumi, insanning peqet hayat qelishqa tirishishla bilen qanaetlenmeydighanliqini, belki oz barliqini we dunyani aktip halda shekillendurush arzusini koturidighanliqini ipadileydu. kuch iradisi, fizikiliq yaki basturghuchi bir kuch izdeshtin kore, ijadiy we ozgertkuchi bir energiyedur, shexs we jamaetning oz menisini yaritish tirishchanliqidur. nichshegha kore, bu iradining eng yuqiri shekli, insanning oz hekayisini wujudqa chiqirishidur. chunki hekaye wujudqa chiqirish, qalaymiqan we menisiz bir dunyada shexsning oz mewjutluqini menilendurushini kapaletlenduridu. bu, passip bir qobul qilghuchi bolushtin chiqip, hayatning aktip bir ijadkari we aptori bolushni telep qilidu.

uyghur jemiyiti uchun kuch iradisi, xitayning sistemiliq assimilyatsiye siyasetlirige—til cheklimiliri, medeniyet simwollirining basturulushi, yighiwelish lagerliri, medeniyet we irqiy qirghinchiliqliri—qarshi bir qarshiliq supitide ozini korsitidu. xitayning siyasetliri, uyghurlarni passip bir orungha chushurushni we ularning oz hekayilirini wujuqa chiqirish qabiliyetlirini yoqitishni nishan qilidu. uyghurlarni oz hekayilirining, senariyelirining we hayatining aptori we ijadkari bolush hoquqini qolidin tamamen tartiwelip, ozliri uyghurlarning hekayilirining, senariyelirining we hayatining aptori we ijadkarliri bolush uchun sistemiliq siyasetlerni izchil yolgha qoyup kelmekte.  emma biz uyghurlar, hekaye  wujudqa chiqirish arqiliq bu tangghan haletni ret qilishqa we kuch iradimizni namayan qilishqa qurbimizning yetishiche tiriship keliwatimiz.

nichshening koz qarishidin qarighanda, uyghurlarning hekaye wujudqa chiqirishi, peqet bir mudapie mexanizmila emes, belki bir ustunluk (Übermensch) izdinishidur. nichshening «ustun insan»i, oz qimmetlirini yaritidighan we qalaymiqanchiliqqa qarimay mene quridighan shexstur. uyghurlar, assimilyatsiyening weyran qilidighan we yoqitidighan tesirlirige qarshi, hekayiliri bilen oz qimmetlirini we kimlikini yaritidu. bu, kuch iradisining eng yuqiri sheklidur, yeni, oz mewjutluqini bir hekaye supitide wujudqa chiqirish we bu hekayini kelechek ewladlargha yetkuzushtur.

sartrening mewjutluq pelsepisi, insanning mahiyitining aldin belgilenmigenlikini, eksiche heriketliri bilen ozini quridighanliqini otturigha qoyidu. sartregha kore, «mewjutluq mahiyettin burun kelidu», yeni insan, tughulushtin bir kimlikke ige emes, kimlikini we menisini heriketliri arqiliq yaritidu. bu jeryan, erkinlik we mesuliyet telep qilidu, chunki insan, oz mahiyitini qurush jehette putunley erkin, lekin bu erkinlikning netijiliridin mesuldur. sartrening «heriket ichide mahiyet shekillinidu» pikri, uyghur jemiyiti uchun, peqet zulumgha uchrighan passip qurbanlar supitide emes, aktip heriketchiler supitide oz hekayilirini wujudqa chiqirish zoruriyitini tekitleydu.

xitayning uyghurlargha qaritilghan siyasetliri, uyghurlarni melum bir mahiyet bilen—itaetchan, kimliksiz we passip millet—qayta qurushqa qaritilghan. emma uyghurlar, sartrening pelsepisige uyghun halda, bu tangghan mahiyetni ret qilip, kureshliri bilen oz kimliklirini qurushqa tiriship kelmekte.

diniy we meniwi olchem

islam pikride “xelipe” uqumi, insanning yer yuzide ijadkar we mesuliyet igisi bir mewjudat ikenlikini ipadileydu. insan, peqet dunyada yashaydighanla emes, dunyani quridighan we guzelleshturidighan bir mewjudattur. meshhur islam peylasopi ibn xeldunning «umran» uqumi, medeniyet qurushning insan paaliyitining eng yuqiri shekilliridin biri ikenlikini korsitidu.

sopizmdiki «insaniy kamil» (kamil insan) uqumi, insanning peqet ibadet qilidighan emes, belki dunyada guzellik we adalet quridighan bir mewjudat ikenlikini tekitleydu. ehmed yesewi, yusup xas hajip qatarliq peylasoplarning eserliri, insanning aktip hekaye wujudqa chiqirish mesuliyitini meniwi bir olchem supitide bekitidu.

xulase: hekaye wujuqa chiqirish, insanning oz mewjudluqini namayen qilishidur

hekaye berpa qilish, passip bir qobul qilish ornigha aktip bir mewjutluq tallishidur. peylasoplar, pisxologlar, sotsiyologlar we din peylasopliri herxil uqumlar bilen ipadilisimu, insanning ozini reallashturushning, yeni namayen qilishining eng asasiy shekilliridin biri, oz hekayisining yazghuchisi we aptori bolushidur.

hekayisini wujudqa chiqarghan insan, barliqini we mewjudluqini passip bir qobul qilish ichide istemal qilish ornigha, aktip bir ijadkarliq bilen beyitidu. bu menide, hekaye wujudqa chiqirish herikiti, insanning bu dunyadiki eng esil wezipiliridin biridur.

insanning oz hekayisini yezishi, mewjutluqining mahiyitige sadiq qelip yashishidur. bu, yaritilish meqsitini bayqash we shu yonilishte qetiy mengishtur. eqilliq bir insan bolush, eqli we qelbini bir kompastek ishlitip ozini we etrapini chushinishke urunushtur. bilimge teshna bir zehin bilen oginish we tereqqiy qilishning keynidin berishtur.

oz hekayisini yazidighan insan, bashqilarning sayiside yoqilishni ret qilidu. erkinlikige ige chiqidu, peqet heqiqetke we oz wijdanigha boysunidu. bashqa insanlar tangghan yollargha boyun egish ornigha, oz qimmet qarashliri bilen shekillengen bir seper quridu. bu seperde, insan bolup bir eser yaratmaq, mengguluk bir iz qaldurush degenliktur. bu eser, bir senet esiri, bir pikir, bir yaxshiliq yaki insaniyetke tesir qilidighan herqandaq bir tohpe bolushi mumkin.

oz hekayisini yezish, peqet shexsiy bir tirishchanliq emes, shundaqla ozi tewe bolghan jemiyetke we putun insaniyetke payda yetkuzush mesuliyitini ustige alidu. insan, ozini emelge ashurghanda etrapigha nur chachidu, bashqilargha ilham bolidu. bu, shexsiyetchiliktin yiraq, ortaqlashquchi bir yashash sheklidur. insaniyetning ortaq yaxshiliqigha tohpe qoshush, muhebbet, adalet we rehimdillik qatarliq uniwersal qimmet qarashlarni ulughlashtur.

kelguside guzel, yaxshi we toghra eslimiler bilen eslinish, insanning oz hekayisini menilik qilidighan axirqi nishandur. bu, peqet muweppeqiyetler bilenla emes, shundaqla semimiylik, durusluq we chin dildin yashalghan bir hayat bilen mumkindur. oz hekayisini yazghan insan, keynide qaldurghan eslimiliri bilen, bashqilarning qelbide we engida yashashni dawamlashturidu. bu, insanning olmeslikke atqan eng menilik qedimidur. uyghurlar uchun bu, peqet medeniyet ipadilesh sheklila emes, mewjutluq zoruriyitidur. zulumgha qarshi turush muhim, emma peqet inkasiy heriket qilish ornigha, teshebbuskarliq bilen oz qollirimiz bilen guzel eserler otturigha qoyush, oz hekayimizni aktip bir shekilde wujudqa chiqirishtur. bu, peqet shexsiyla emes, kollektip bir mesuliyettur we kelechek ewladlargha qalduridighan eng qimmetlik mirastur.

menbe: uyghur tetqiqat instituti