turkistan taymis – london, 2025-yili 26-may: «tiribun geziti»ning xewirige asaslanghanda, engliye lordlar palatasining ezasi we xelqara adwokatlar jemiyiti kishilik hoquq institutining mudiri, dangliq kishilik hoquq adwokati barones helena kennedi (Baroness Helena Kennedy KC) germaniyening miyonxen shehiride otkuzulgen 3- nowetlik sherqiy turkistan milliy kengishi we uyghur yashlar kengishige yollighan sinliq uchurida, xitayning sherqiy turkistandiki uyghur musulmanlirigha qaratqan zulumini «insaniyetke qarshi jinayet» dep qattiq eyibligen hemde xelqara jemiyetni bu basturushqa xatime berish uchun heriketke otushke chaqirghan. u, beyjingning basturush siyasetlirige dawamliq yol qoyuwatqan xelqaraning sukutinimu eyibligen.
barones kennedi xitayning uyghurlargha qaratqan keng kolemlik tutqun qilish, mejburiy emgek, qiyin-qistaq, mejburiy tughut cheklesh [tughmas qilish] we mejburiy bala aldurush, aililerni parchilash we uyghur medeniyitini yoqitish qatarliq wehshiyliklirini tilgha elip, bu jaylarning emeliyette «jaza lagerliri» (usti ochuq turma) ikenlikini, bu qilmishlarning «bir milletni we ularning turmush usulini yoqitish uchun qiliniwatqan sistemiliq, dolet qollishidiki heriket» ikenlikini tekitligen. u yene: «azab chekkenlerning we ular uchun paaliyet qiliwatqanlarning awazi choqum anglinishi kerek. bu naheqchilikler axirlishishi kerek... dunya jezmen eniq we yuqiri awazda ‹buning dawamlishishigha yol qoyulmaydu!› deyishi kerek» dep korsetken.
xewerde qeyt qilinishiche, xitayning sherqiy turkistandiki uyghurlargha qarita elip beriwatqan kishilik hoquq depsendichiliki keng kolemlik tutqun qilish, nazaret qilish, medeniyetni basturush, minglighan uyghurlarni «qayta terbiyelesh lagerliri»gha qamash, mejburiy emgek, mejburiy tughut cheklesh, diniy cheklimiler we meschitlerni weyran qilishni oz ichige alidiken. xitay hokumiti bu eyibleshlerni inkar qilip, bu heriketlerni «terrorluqqa qarshi turush tedbirliri» dep atap kelgen.
nowette, nurghun kishilik hoquq teshkilatliri we her qaysi dolet hokumetliri xitayning bu qilmishlirini «insaniyetke qarshi jinayet», hetta «irqiy qirghinchiliq» dep eyiblimekte, bu ehwal xelqarada keng kolemlik ghezep-nepretke we jawabkarliqni surushturush chaqiriqlirining kuchiyishige seweb bolmaqta.
