dunya uyghur qurultiyi, 2025-yili 28-may
3- nowetlik sherqiy turkistan milliy kengishi we uyghur yashlar kengishi uyghur heq-hoquqliri we ozara ittipaqliq uchun yengi ehdiler bilen ghelbilik ayaghlashti.
biz, dunya uyghur qurultiyi (duq) yetekchilik qilghan 3-nowetlik sherqiy turkistan milliy kengishi we uyghur yashlar kengishining ortaq sahibxanliri bolush supitimiz bilen, germaniyening myunxen shehiride uch kun dawam qilghan bu kengeshning netijilik we muweppeqiyetlik axirlashqanliqini iptixarliq ichide jakarlaymiz.
bu kengeshge uyghurlarning horluki, heqqaniyiti, we uyghur kimlikining muhapize qilinishi uchun qiliniwatqan ortaq kureshni ilgiri surush meqsitide, 22 din artuq dolettin kelgen 150 din artuq qatnashquchi, 50 din artuq uyghur teshkilatliri, uyghur rehberliri, insan heqliri qoghdighuchiliri, ijtimaiy yetekchiler, yash paaliyetchiler, akademiklar we siyasetchiler ishtirak qildi.
helqilghush bir peytte otkuzulgen bu kengesh, muhajirettiki uyghurlar arisidiki ittipaqliqni kucheytish we sherqiy turkistandiki xitay hokumitining uyghurlargha elip beriwatqan irqiy qirghinchiliqi we chegra halqighan basturush heriketlirige qarshi qiliniwatqan xelqaraliq tirishchanliqlarni oz-ara maslashturush uchun ortaq munber boldi.
kengeshning tunji kuni kopligen xelqaraliq mehmanlar, qimmetlik ishtirakchilar, yuquri sewiyede pikir qatnashturdi, soz qilghanlarning arisida,
- Yves-François Blanchet, kanada parlament ezasi
- Markétka Gregorová, yawropa parlament ezasi(widio arqiliq ishtirak qilghan)
- Jiri Oberfalzer, chexiye kengesh palatasining muawin reisi(yazma arqiliq konglini izhar qilghan)
- Iain Duncan Smith, engliye parlament ezasi
- Baroness Helena Kennedy, engliye awam palatasining ezasi
- Pina Picierno, yawropa parlamentining muawin reisi (yazma arqilii konglini izhar qilghan)
- Oleksandra Matviichuk,nobel mukapatigha erishken ukrainaliq kishilik hoquq paaliyetchisi
- Andrei Sannikov, puqralar herikitining koordenatori, yawropa belorosiye fondining reisi
- Amérika parlamént ezasi Young Kim, amerika tinch okyan tashqiy ishlar komitetining reisi
- amerika parlament ezasi Suhas Subramanyam
- Markus Rinderspacher, bawariya parlamentining muawin reisi
- Barbara lochbihler, b d t mejburiy ghayib qiliwitilgenler komitetining ezasi
- Tomoya Obokata , b d t ning alahide doklatchisi
- Dogan Bekin, turkiye parlament ezasi
- Alexes, kanada parlament ezasi
ularning hemmisi uyghur heq-hoquqlirini qoghdash we xitayning kishilik hoquq depsendichilikige qarshi turush iradisini qayta ipadilidi.
milliy kengesh we uyghur yashlar kengishi tunji kuni etigende birleshme programma bilen bashlinip, ewladlar ara dialog we ortaq meqsetning ehmiytini ilgiri surdi we uningdin kiyin, yashlar kengishi resmiy echilish murasimi otkuzush bilen, ozining mexsus paaliyetlirige bashlap ketti.
bu qetimqi kengesh programmiliri omumiy jehettin heriketchan we oxshimighan shekilde bolup, ikki yumulaq ustel yepiq yighini, tot ochapbeshi sohbiti, sekkiz erkin munazire we tot ochuq sohbet qatarliqlar bilen teshkil tapqan, istrategiyelik muzakire, hekaye sozlesh we hemkarliq heriket pilanlashlarni oz iichige alidu.
kengesh jeryanida, muzakire qilinghan temilar towendikilerni oz ichige alidu.
- barghansiri artip beriwatqan chetellerdiki uyghur jamaitige qaritilghan chegra halqighan basturush tehdidi.
- adalet uchun qanuniy yollar, jumlidin uniwersal sotlash hoquqi we b d t kishilik hoquq mexanizimlirining qollinilishi.
- uyghur yashliri we ayallarning uyghur herikitini dawamlashturush we yetekleshtiki helqilghush roli.
- eghir tehdit astidiki uyghur tili, medeniyiti we kimlikini qoghdashning istrategiyeliri.
- uyghur teshkilatlirining hemkarliqini kucheytip, kuchni birleshturush, imkanlarni hembehirlesh, we dunyawi heriketlerni kucheytish.
- chetellerdiki uyghur axbaratchiliqining ehmiyiti – musteqil taratqularning axbarat berishi, zulumni xatirlesh we dunyawi teshwiqatni kucheytishtiki muhim rolini gewdilendurush.
- uyghur mejburiy emgikidin ibaret bu jiddiy mesile, qanun maqullash heriketliri we xelqara qanuniy jawabkarliq mixanizimliri.
- uyghur herikitining otmushi we kelgusi heqqide oylinish, heriketning tedrijiy tereqqiyati, istrategiyelik yonilishi we tejribe-sawaqliri.
- lager shahitlirining birinchi qol guwahliqi, adalet, etirap qilish we ziyankeshlikke uchrighuchilarni qollashning ehmiyiti tekitlendi.
- uyghur herikiti duch keliwatqan kirzis we bu heqte semimiy mulahize, jumlidin ichkiy kuresh, tashqiy besim we jughrapiyelik siyasiy ozgurush qatarliqlar.
- uyghur herikitining istiqbali ustide kelechekke nezer selish, keyinki qedem uchun muhim nuqtilarni belgilesh, uzun muddetlik nishanni tesewwur qilish we buning uchun yengi enirgiye toplash.
milliy kengeshge parallil halda elip berilghan uyghur yashlar kengishi uyghur kimliki, ewladlar ara dialog, hekaye sozlesh, pisxikiliq jarahet we shipa tepish, chegra halqighan basturush, medeniyetni gullendurush we yashlarni kuchlendurush qatarliq temilar muzakire qilindi. bu muzakiriler, uyghur yashlar heriketning kelgusige rehberlik qilish uchun zorur bolghan tepekkur, munasiwet we alaqe, iqtidarlarni berpa qilidighan bir sehne boldi.
bu qetimqi kengeshning yene bir muhim netijisi bolsa myunxen xitabnamisining maqullinishi bolup, uyghur jamaetlirining oz-ara ittipaqlishish, mas qedemde dewa qilish we sherqiy turkistan uchun tinch yol arqiliq adalet we erkinlik kurishide tewrenmeslikni qayta tekitlidi.
dunya uyghur qurultiyining reisi turghunjan alawudun ependi mundaq didi: bu peqet addi bir yighilishla emes, bu bir xitabname. uyghur xelqining oz dewasida yenila birlik we ittipaqliq ichide ikenlikining we bizning kimlikimizni we awazimizni hechqandaq besimning yoq qilalmaydighanliqining xitabnamisi.
dunya uyghur qurultiyi bu kengeshni wujutqa chiqarghan barliq qatnashquchilar, hemkarlashquchi teshkilatlar we pidaiylargha chongqur minnetdarliq bilduridu. uyghurlar kunseri keskinlishiwatqan xiris we tehditlerge duch keliwatqan bir peytte, bu kengesh teximu chongqur hemkarliq, kuresh we umudning bashlanghuchi bolghusi.
kengeshning echilish murasimi we bezi sohbetlerni bu yerdin koreleysiz.
myunxen xitabnamisining toluq qismini bu yerdin koreleysiz.
