ministirning wehshiylikler dawamlishiwatqan bir peytte jazagha uchrighan organ bilen chetishliqi bolghan shirket bilen korushushi endishe qozghidi
2025-yili 30-iyun
uyghur kishilik hoquq qurulushi engliye hokumitini soda ministiri doglas aleksanderning 2025-yili 4-aydiki xitay ziyariti jeryanida «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi» bilen otkuzgen uchrishishlirining mahiyiti we dairisini aydinglashturup berishke chaqirdi. bu uchrishishlar uyghur kishilik hoquq qurulushining doklati elan qilinishtin bir nechche kun burun elip berilghan bolup, mezkur doklatta «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning sherqiy turkistandiki keng kolemlik tijariti, jumlidin jazagha uchrighan bir organning kontrolluqidiki zeminda mehmansaray tijariti bilen shughulliniwatqanliqi ashkarilanghan idi.
bu yengi uchurlarning yoruqida, uyghur kishilik hoquq qurulushi engliye hokumitini bu uchrishishlardin ilgiri her qandaq exlaqiy yaki jazagha emel qilishni bahalash xizmitining elip berilghan-qilinmighanliqini derhal tekshurup chiqishqa, «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning rayondiki paaliyetlirini jiddiy tekshurushke hemde engliye parlamentining irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetlerni etirap qilghanliqini nezerde tutup, engliye shirketlirining sherqiy turkistanda tijaret qilishni dawamlashturmasliqi kereklikini jezmleshturushke chaqiridu.
Guido Fawkes ning engliye soda we soda ministirliqigha sunghan «uchur erkinliki» iltimasi arqiliq erishken hojjetlerge asaslanghanda, ministir aleksandr xeyku shehiride «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning yershari muawin reisi lu xeyching bilen ikki qetim uchrashqan.
4-ayning 13-kuni, ministir aleksandr xeynen olkilik partkom sekretari feng fey, muawin olke bashliqi gu gang, xeyku sheher bashliqi ding xuy we tashqi ishlar, soda, sayahet we xelqara iqtisadiy tereqqiyat qatarliq olkining asasliq nazaretlirining bashliqliri, shundaqla engliyelik soda wekilliri, jenubiy xitaydiki engliye soda uyushmisi we xitay-engliye soda kengishining wekilliri bilen korushken. shu kuni, ministir aleksandr keyinche xitaydiki bir qisim engliye shirketlirining kichikrek bir guruppisi bilen chushluk tamaqta birge bolghan bolup, bularning ichide «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning wekili lu xeychingmu bar idi.
3-ayda, lu xitay dolet taratqulirigha: «xitay yekke bazar bolush supiti bilen, yershari kirimimizning texminen %10 ni, yersharidiki mehmansaraylirimizning %20 ni teshkil qilidu» degen we «xitay biz hergiz waz kechelmeydighan ghayet zor bazar» dep qoshumche qilghan.
ministir aleksanderning uchrishishliri uyghur kishilik hoquq qurulushining 2025-yili 4-aydiki «qeyerde turushingiz heqiqeten muhim: sherqiy turkistandiki xelqaraliq mehmansaraylar zenjiri» namliq doklati elan qilinishtin bir nechche kun burun elip berilghan. petir iroin, henrik szadziyewski, ben kardus we ismini ashkarilashni xalimighan bir tetqiqatchi teripidin yezilghan bu doklatta, yette chong xelqaraliq mehmansaraylar zenjirining wehshiylik jinayetliri yuz beriwatqan sherqiy turkistanda hazir qandaq tijaret qiliwatqanliqi we tijaritini jiddiy kengeytiwatqanliqi ashkarilanghan.
doklatta korsitilishiche, engliyege tewe «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi» hazir sherqiy turkistanda qurulush qizghinliqigha kirgen bolup, 2025-yili toqquz mehmansaray, 2026-yili we uningdin keyin kem degende yene yette mehmansaray echishni pilanlimaqta. pilanlanghan mehmansaraylar arisida urumchi, qeshqer we ghuljidiki «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning bayraqdar heshemetlik mehmansaray markisi bolghan InterContinental mehmansaraylirimu bar.
doklatta yene «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning ikki mehmansariyi — «Holiday Inn Express Ürümqi Station» we «Holiday Inn Express Horgos» ning shinjang ishlepchiqirish-qurulush bingtuenining kontrolluqidiki zeminda tijaret qilidighanliqimu otturigha qoyulghan. bingtuen uyghurlar we bashqa turkiy xelqlerni keng kolemlep tutqun qilish we mejburiy emgekke selishtiki roli seweblik amerika hokumiti teripidin jazagha uchrighan yerim herbiy organdur. bingtuen jamaet xewpsizliki idarisi eghir derijidiki kishilik hoquq depsendichilikidiki roli uchun engliye, kanada hokumetliri we yawropa ittipaqi teripidin jazalanghan.
ministir aleksanderning bu uchrishishlirining ashkarilinishi, engliye parlamentidiki partiyeler halqighan bir guruppa parlament ezalirining «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning bash ijraiye emeldarigha ochuq xet yollap, shirketning sherqiy turkistandiki kengiyishi heqqide jiddiy izahat berishni telep qilghinidin bir nechche hepte keyin yuz berishi diqqetni tartti. xette «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»gha tewe mehmansaraylarning bingtuen kontrolluqidiki rayonlarda barliqi tilgha elinip, shirketni engliye parlamentining irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetlerni etirap qilghanliqini kozde tutup, tijaritini qaytidin bahalashqa dewet qilghan. qanun chiqarghuchilar rayonda tijaretni dawamlashturushning eghir qanuniy we nopuz xewpi elip kelidighanliqini agahlandurdi.
xette, parlament ezaliri guruppisi mundaq dep yazghan: «‹xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi›ning sherqiy turkistanda dawamliq mewjut bolup turushi rayondiki yiltiz tartqan keng kolemlik kozitish, mejburiy emgek, diniy basturush we uyghur medeniyet miraslirini yoqitish sistemisini kozde tutqanda, chongqur endishe peyda qilidu.» xette yene mundaq deyilgen: «bundaq bir sharaitta soda paaliyitini dawamlashturush engliye hokumiti we bashqilar eyibligen siyasetlerni un-tinsiz qollaydighanliqidek signal berish xewpini elip kelidu.»
soda ministirining uchrishishliri heqqidiki deslepki xewerlerdin keyin, parlament ezasi ser ian dankan smis mundaq degen: «bir hokumet ministirining bu irqiy qirghinchiliqqa mesul bolghan xitay [hokumet] orgini bilen hemkarlishidighan shirket bilen korushushi, hazir xitay hokumiti teripidin ziyankeshlikke uchrawatqan uyghurlargha eghir zerbe boldi.»
«xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi» uyghur kishilik hoquq qurulushining sherqiy turkistandiki tijaritige ait uch qetimliq biwasite surushturushige jawab bermidi. bu shirket yene «The Guardian» gezitining uyghur kishilik hoquq qurulushining tetqiqati heqqide xewer berishtin ilgiriki soallirighimu jawab qayturmidi. «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning rayonda dawamliq soda paaliyiti elip berishi, uyghurlargha qarshi dawamlishiwatqan wehshiyliklerni aqlashqa urunuwatqan dolet teshwiqatigha mas kelidu.
shunglashqa, uyghur kishilik hoquq qurulushi engliye hokumitini towendikilerge chaqiridu:
- ministir aleksanderning «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi» bilen otkuzgen uchrishishlirining meqsiti we mezmunini aydinglashturup berish, jumlidin shirketning sherqiy turkistandiki tijaritining muzakire qilinghan-qilinmighanliqini we uchrishishlardin ilgiri her qandaq estayidil tekshurush yaki xeterni bahalashning elip berilghan-qilinmighanliqini ashkarilash.
- uyghur kishilik hoquq qurulushining 2025-yili 4-aydiki doklatida otturigha qoyulghan endishilerge inkas qayturush uchun, «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»din uning sherqiy turkistandiki tijariti, jumlidin bingtuen kontrolluqidiki zemindiki mehmansarayliri heqqide resmiy jawab berishni telep qilish.
- «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ning bingtuen kontrolluqidiki zemindiki tijaritining engliyening jaza belgilimilirige xilapliq qilghan-qilmighanliqini, bolupmu eghir kishilik hoquq depsendichilikidiki roli uchun engliye hokumiti teripidin jazalanghan bingtuen jamaet xewpsizliki idarisigha munasiwetlik mesililerni tekshurush.
uyghur kishilik hoquq qurulushidin petir iroin we henrik szadziyewskining yeqinda «Foreign Policy» Jurnilida tekitliginidek, hokumetler peqet dolet aktiyorlirini eyiblesh bilenla cheklinip qalmay, depsendichiliktin payda eliwatqan shirketlernimu ashkara tenqidlishi kerek. engliye hokumiti, ministirliri irqiy qirghinchiliqtin payda elish bilen eyibliniwatqan shirketler bilen yoshurun korushuwatqan bir peytte, uyghurlarning yenida ishenchlik turalmaydu we «xelqara qitelerara mehmansaraylar guruppisi»ni sherqiy turkistandiki mewjutluqi uchun ashkara jawabkarliqqa tartishi lazim.
menbe: uyghur kishilik hoquq qurulushi
turkistan taymis terjimisi
