amerika dolet mejlisi xitay ishliri ijraiye komiteti uyghur qirghinchiliqi heqqide yengi bir qanun layihesi sundi. bu qanun layihesi xitayning sherqiy turkistanda uyghur we bashqa turkiy xelqlerge qaratqan basturushlirigha qarshi meydanini ipadilesh shundaqla burunqi alaqidar qanunlarning ijra qilinish ehwali, jumlidin imbargolarning yolgha qoyulush ehwalini surushte qilishni meqset qilghan.
amerika dolet mejlisi xitay ishliri ijraiye komiteti (CECC) ning bu heqtiki bayanati toendikiche:
2025-yili 31-iyul - washington.
kengesh palata ezasi dan sulliwan (jumhuriyetchiler partiyisi - alyaska) we awam palata ezasi kiris simis (jumhuriyetchiler partiyisi - yengi jersiy shitati), xitay ishliri ijraiye komitetining reisi we qoshumche reisi bolush supiti bilen, bugun «2025-yilliq uyghur qirghinchiliqi we jaza jawabkarliq qanuni» (Uyghur Genocide and Sanctions Accountability Act of 2025) layihesini tonushturdi. omumiyuzluk we partiye halqighan bu qanun layihesi xitay xelq jumhuriyitining uyghur we bashqa turkiy xelqlerge qaratqan wehshiyliklirige qarshi otturigha qoyulghan.
bu qanun layihisi nemilerni oz ichige alidu?
bu ikki partiyelik bir qanun layihisi bolup, hazirqi imbargolarni kengeytidu; mejburiy wiza cheklimilirini ijra qilidu; amerika hokumitining mejburiy emgek bilen munasiwetlik toxtamlirini chekleydu hemde qiyin-qistaq, mejburiy tughmasliq, basqunchiliq we xalighanche tutup turushta ziyankeshlikke uchrighuchilarni qollaydu.
u yene amerika organlirini xitay siyasitining tehditige uchrighan medeniyet miraslirini qoghdashqa yetekleydu, irqiy qirghinchiliqni inkar qilidighan saxta uchur paaliyitige qarshi turidu hemde amerika dolet mudapie ministirlikining esliheliridiki uyghur we shimaliy koriye mejburiy emgekchilirining emgiki bilen ishlepchiqirilghan xitay dengiz mehsulatlirini setish we ishlitishni chekleydu.
xitay ishliri ijraiye komitetining reisi, kengesh palata ezasi dan sulliwan (Dan Sullivan):
«ispatlar eniq. xitay kompartiyisi mejburiy tughmasliq, keng kolemlik jaza lagerliri we mejburiy emgek qatarliq wastiler arqiliq uyghur xelqini yoqitish uchun qesten we sistemiliq siyaset yurguzmekte. bu qanun bu wehshiylikke biwasite mesul bolghanlarni jazalapla qalmay, ulardin payda alidighanlarning mesuliyitini surushte qilish uchunmu layihelengen. bu mejburiy emgek arqiliq ishlepchiqirilghan dengiz mehsulatlirining importini kemeytishni oz ichige alidighan bolup, bu qilmish uyghur we shimaliy koriyelik ishchilarni ishlitipla qalmastin, belki yene amerika ishlepchiqarghuchilarni adaletsiz riqabetke duchar qilidu».
xitay ishliri ijraiye komitetining birleshme reisi, awam palata ezasi kiris simis (Chris Smith):
«irqiy qirghinchiliq otmushtiki uqum emes - u hazir, bizning koz aldimizda yuz beriwatidu. xitay kompartiyisining uyghur xelqi we medeniyitini yoqitishtek rehimsiz urunushi hazirqi zaman tarixidiki eng qebih kishilik hoquq depsendichilikining biri. bu qanun nishanliq jaza, wiza cheklimisi, ziyankeshlikke uchrighuchilarni qollash we bu jinayetlerge chetishliq kishilerge qarita qattiq tedbirlerni oz ichige alidu. biz bu wehshiylikler yuz bergende sukut qilalmaymiz».
xitay ishliri ijraiye komitetining sabiq reisi, kengesh palata ezasi jef merkley (Senator Jeff Merkley):
«xitay xelq jumhuriyiti uyghur we bashqa ajiz toplarning kishilik hoquqini dawamliq depsende qiliwatqan bolghachqa, biz amerikida choqum bu irqiy qirghinchiliq we sistemiliq dexli-teruzgha qarshi soz qilishimiz kerek. bu qanun layihisi men ilgiri otturigha qoyghan "uyghur mejburiy emgekning aldini elish qanuni" ni asas qilip, jazani kengeytip, xitayning nazaret qilish tuzumi, keng kolemlik turmige solash, qiynash we atalmish "qayta terbiyilesh lageri" gha qarshi turush uchun teximu kuchluk qorallar bilen teminlidi».
xitay ishliri ijraiye komitetining ezasi, uyghur dostluq guruppisining (House Uyghur Caucus) reisi, awam palata ezasi tom suozi (Tom Suozzi):
«xitay kommunistik partiyisi uyghur musulmanliri, shundaqla etnik we diniy az sanliqlargha qaritilghan sistemiliq zulum herikitini dawamlashturdi, bular keng kolemlik tutup turush, qiynash, mejburiy emgek we milliy tazilash qatarliqlarni oz ichige alidu. bu ikki partiyelik qanun chiqirish bu wehshiylikke mesul xitay emeldarlirigha qaritilghan jazani teximu kucheytip, kishilik hoquq depsendichilikini xatirileshke qolayliq yaritidu. uyghur dostluq guruppisining birleshme reisi bolush supitim bilen, men bu qanun layihesining dolet mejliside muhim orungha qoyulushi uchun tirishimen».
xitay ishliri ijraiye komitetining reisi, awam palata ezasi jon molenar (John Moolenaar):
«xitay kompartiyisining uyghurlargha qaritilghan irqiy qirghinchiliqi dewrimizdiki eng qebih kishilik hoquq jinayetlirining biri. bu qanun amerikining prinsipal we kuchluk rehberlik rolini namayan qilishigha kapaletlik qilidu: teximu qattiq jaza, kishilik hoquqni depsende qilghuchilargha wiza cheklesh we baj tapshurghuchilarning bayliqini mejburiy emgek bilen shughullanghuchilardin yotkesh. u yene ziyankeshlikke uchrighuchilarni qollaydu we xitayning tetur teshwiqat paaliyitige qarshi turidu. eger biz insanlarning izzet-hormitige heqiqiy ishinidighan bolsaq, jawabkarliqni surushturush bizning xitaygha qaratqan siyasitimizning yadrosi bolushi kerek».
uyghur qirghinchiliqi we jaza jawabkarliq qanuni:
uyghur kishilik hoquq siyasiti qanunidiki mewjut jazani kengeytip, mejburiy organ yighiwelish, mejburiy bala chushurush we balilarni ailisidin mejburiy ayriwetish qatarliq jinayetlerni oz ichige alidu.
mejburiy tughmasliq we nopusni kontrol qilish paaliyetlirige qatnashqan chetelliklerge wiza cheklimisi qoyidu.
uyghur we shimaliy koriye mejburiy emgek kuchi bilen bolghan munasiwiti sewebidin, xitay dengiz mehsulatlirini dolet mudapie ministirliki esliheliride ishlitish we setishni chekleydu.
hazir xitay sirtida yashawatqan uyghur we qazaq lager shahitlirini dawalash we psixologiyilik mulazimetni oz ichige alghan yardemler bilen teminlesh.
kimliki tehditke duch kelgen az sanliq millet we diniy az sanliq milletlerning medeniyet we tilni qoghdashni ilgiri surush.
amerika hokumitining uyghurlarning mejburiy emgikige yaki wehshiylik jinayitige chetishliq orunlardin mal setiwelishini cheklesh.
xitay xelq jumhuriyitining teshwiqati we saxta uchurini ashkarilash we uninggha qarshi turush, jumlidin irqiy qirghinchiliqning mewjutluqini inkar qilidighan teshwiqatlarmu bar.
kelgusidiki xelqaraliq yaki dolet ichidiki eyibleshlerde ishlitilidighan wehshiylik jinayi qilmishlirini tekshurush we hojjetlerni qollash.
CECC komissarliri amerikining menpeetini ilgiri suridighan we amerikini xitay kommunistik partiyisi kelturup chiqarghan dunyawi xirislargha taqabil turush uchun qorallanduridighan teshebbuslar ustide dawamliq tiriship, millitimizni teximu bixeter, qeyser we iqtisadiy riqabet kuchige ige qilidu.
uyghur irqiy qirghinchiliqi jawabkarliq we jaza qanunining tekistini bu yerdin koreleysiz.
