myunxen [germaniye], 4-awghust (ANI): dunya uyghur qurultiyi yeqinda heptilik xulase doklatini elan qilip, xitayning uyghurlargha qaratqan muamilisige dair xelqaraliq nazaretning kuchiyiwatqanliqini korsitip beridighan uch muhim tereqqiyatni alahide tekitlidi.
bu doklatta engliyediki siyasiy paaliyetlerning kuchiyishi, argentinadiki qanuniy ilgirileshler we yawropagha import qiliniwatqan mehsulatlar bilen munasiwetlik bolghan mejburiy emgek mesilisige bolghan endishining eshiwatqanliqi korsitip otulgen.
doklatta tepsiliy bayan qilinghandek, engliyening kishilik hoquq birleshme komiteti tepsiliy doklat elan qilip, dolet halqighan basturushning (TNR) kengiyiwatqan tehditini ashkarilighan. bu xil basturushta, bolupmu xitay qatarliq mustebit doletler surgundiki oktichilerni engliye zeminida kozitish, qorqutush we parakendichilikke uchritish arqiliq nishan qilghan. doklatta engliyediki uyghur paaliyetchilerning kunseri kuchiyiwatqan besimgha uchrap, ularning ashkara pikir bayan qilish erkinlikining boghuluwatqanliqi bayqalghan.
doklatta deyilishiche, bu mesilining eghirliqigha qarimay, engliye hokumiti texiche dolet halqighan basturushqa qarita resmiy eniqlima berip baqmighan, shundaqla bu heqte bir tutash doletlik chare-tedbirnimu yolgha qoymighan. komitet qanun ijra qilghuchi xadimlarni terbiyelesh, ziyankeshlikke uchrighuchilargha yardem berish qiziq liniyesi qurush we SLAPPs qatarliq xorlash xarakterlik qanuniy hujumlardin qoghdashni oz ichige alghan jiddiy tedbirlerni qollinishni tewsiye qilghan.
dunya uyghur qurultiyi yene uyghur kishilik hoquq qurulushi (UHRP) ning yengi doklatidiki bayqashlarni neqil kelturup, sherqiy turkistanning paytexti urumchidin yawropa ittipaqi, engliye we shiwiyetsariyediki nurghun sheherlerge tutishidighan biwasite hawa yuk liniyelirining kopeygenlikidin agahlandurdi.
doklatta tilgha elinishiche, 2024-yili 6-aydin buyan, kem degende toqquz xitay yuk toshush shirkiti bu liniyelerdin paydilinip, kiyim-kechek, elektironluq buyumlar we dehqanchiliq mehsulatlirigha oxshash uyghur mejburiy emgiki bilen chetishliq ikenliki melum bolghan sahelerdiki tawarlarni toshumaqta. doklatta yene xitay hokumitining rayondiki qattiq kontrolluqi we kozitishi sewebidin, teminat zenjirining musteqil tekshurup delillinishining mumkin emesliki tekitlengen. dunya uyghur qurultiyi yawropa ittipaqini sherqiy turkistanni «yuqiri xeterlik rayon» qilip bekitishke chaqirip, engliyeni munasiwetlik soda sanliq melumatlirini ashkarilashqa we nishanliq import cheklimisini yolgha qoyushqa undigen.
bir bosush xarakterlik qanuniy tereqqiyat shuki, doklatta argentinaning eng yuqiri jinayi ishlar sotining uyghur kishilik hoquq paaliyetchiliri teripidin xitay emeldarlirigha qarshi sunulghan irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet delosini dawamliq sotlashqa ruxset qilghanliqi xewer qilinghan. ilgiri towen derijilik sotlar teripidin ret qilinghan bu deloning hazir xelqaraliq qolgha elish buyruqi we xelqara jinayi ishlar saqchi teshkilatining qizil renglik uqturushini chiqirishqa seweb bolushi mumkinliki, buning yuqiri derijilik xitay rehberlirini jawabkarliqqa tartish uchun kem uchraydighan bir purset yaritip bergenliki qeyt qilinghan.
xitayning hokumranliqidiki sherqiy turkistanda yashaydighan uyghurlar xitay hokumitining keng kolemlik kishilik hoquq depsendichilikige uchrimaqta. milyonlighan uyghur we bashqa turkiy musulmanlarning atalmish «qayta terbiyelesh lagerliri»da tutup turuluwatqanliqi melum.
nurghunlighan doklatlar we tekshurushlerde mejburiy emgek, keng kolemlik kozitish, diniy cheklimiler, aililerni mejburiy ayrish we irqiy qirghinchiliq eyiblimiliri tepsiliy bayan qilinghan. xitay dairiliri bu tedbirlerni «terrorluqqa qarshi turush» herikiti dep teshwiq qilsimu, emma xelqaraliq kishilik hoquq teshkilatliri, hokumetler we b d t organliri bu qilmishlarni insaniyetke qarshi jinayet we irqiy zulum dep eyiblimekte .(ANI)
izahat:
SLAPPs (Strategic Lawsuits Against Public Participation): ammiwi qatnishishqa qarshi istrategiyelik dewalar. bu adette shirketler, hokumetler yaki kuchluk shexsler teripidin tenqidchilerni, paaliyetchilerni yaki Jurnalistlarni qorqutush, jimiqturush we maliye jehettin xoritish meqsitide elip berilghan dewalarni korsitidu.
