turkistan taymz-kojaeli, turkiye: 17-nowetlik «dunya sherqiy turkistanliqlar qerindashliq uchrishishi» 2025-yili 27-sentebir, shenbe kuni turkiyening kojaeli shehiride hayajanliq keypiyat ichide bashlandi. sherqiy turkistan maarip we hemkarliq jemiyiti teripidin her yili eneniwi otkuzulup keliwatqan bu qetimqi uchrishishning meqsiti muhajirettiki sherqiy turkistanliqlarning birlikini mustehkemlesh we sherqiy turkistan dewasini dunya jamaetchilikige teximu kuchluk anglitishtin ibaret.
uchrishishning echilish murasimi, quran kerim tilawiti boyiche dunya chempiyoni, turkiyelik meshhur qari abdulkerim qarining quran tilawiti bilen bashlandi. uningdin keyin, turkiye jumhuriyiti we sherqiy turkistan jumhuriyitining istiqlal marshliri yangridi.
yighinning asasliq uyushturghuchisi, sherqiy turkistan maarip we hemkarliq jemiyitining bashliqi musajan er ependi echilish nutqi sozlidi. u nutqida, 17 yildin buyan dawamliship keliwatqan bu uchrishishlarning, muhajirettiki sherqiy turkistanliqlar otturisidiki qerindashliq rishtisini kucheytkenlikini, shundaqla teshkilatlarning xizmitide elip berilghan islahatlarning sherqiy turkistan dewasining xelqaralishishigha zor turtke bolghanliqini tekitlidi. u yene sherqiy turkistandiki irqiy qirghinchiliq we kishilik hoquq kirizisining peqet uyghurlarningla emes, belki putkul islam dunyasi we insaniyetning ortaq mesilisi ikenlikini korsitip otti. sozining axirida, yeqinda alemdin otken dunya uyghur qurultiyining sabiq muawin reisi perhat muhemmedini chongqur teziye bilen eslep otti.
murasimda, sherqiy turkistanning otmushi, buguni we kelgusige nezer selinghan hojjetlik filim korsitildi. filimde qerindashliq uchrishishining 17 yilliq shanliq musapisi we qolgha kelturgen muhim netijiliri xulasilinip, musteqil sherqiy turkistan doliti qurulup chiqquche bu kuresh rohining suslashmaydighanliqidek kuchluk irade namayan qilindi.
yighinda yene dunya uyghur qurultiyining sabiq reisi rabiye qadir xanim, muawin reisi seyit tumturk, uyghur akademiyesi reisi rishat abbas qatarliq nurghunlighan dangliq shexslerning tebrik xetliri oqup otuldi.
birlik we ittipaqliqqa chaqiriq
sherqiy turkistan teshkilatlar birliki bashliqi nurmuhemmed turkistan, sherqiy turkistan olimalar birliki reisi doktor alimjan bughda, dunya uyghur qurultiyi reisi turghunjan alauddin, dunya uyghur qurultiyining qurghuchi reisi erkin alptekin we tonulghan jamaet erbabi abduqadir yapchan qatarliq dewa rehberliri oz nowitide soz qilip, nowettiki murekkep weziyette ichki ixtilaplarni bir yaqqa qoyup, ortaq dushmenge qarshi birlik sepni mustehkemleshning halqiliq ehmiyetke ige ikenlikini birdek tekitlidi.
turghunjan alauddin sozide: «sherqiy turkistanda yuz beriwatqan zulumgha sukut qilish bir tallash emes, belki xiyanettur» dese, erkin alptekin mepkure birliki bolmighan yerde siyasiy birlikningmu bolmaydighanliqini, teshkilatlarning awwal mepkure birlikini emelge ashurushqa kuchishi kereklikini otturigha qoydi. abduqadir yapchan sherqiy turkistanning ismi, jismi, bayriqi we dolet gerbi qatarliq besh asasiy qimmetni yadro qilip heriket qilghanda ghelibining qolgha kelidighanliqini tekitlidi.
xelqaraliq qollash we kelgusi pilanlar
yighingha turkiyediki milliy gorush teshkilati we xelqara qanunshunaslar birliki qatarliq organlarning wekillirimu qatniship, sherqiy turkistan dewasini izchil qollaydighanliqini bildurdi. turkiyelik yazghuchi xalis ozdemir her bir musulmanning «men bugun sherqiy turkistan uchun neme ish qildim?» dep ozidin sorishi kereklikini otturigha qoyup, ereb-islam dunyasining sukutini tenqid qildi.
bu qetimqi yighingha yawropa, awstraliye, ottura asiya we dunyaning herqaysi jayliridin kelgen wekiller, turkiyediki uyghur teshkilatlirining mesulliri hemde sherqiy turkistan dewasining jankoyerliridin bolghan turkiyelik ziyaliylar we yazghuchilarmu ishtirak qilip, dewagha bolghan qollishini yene bir qetim namayan qildi.
echilish murasimi xatire suretke chushush bilen axirlashti. yighinning 28-sentebirgiche dawamlishidighanliqi, bu jeryanda her qaysi saheler boyiche mexsus muhakime yighinlirining otkuzulidighanliqi melum.
