zor derijidiki bixeterlik we siyasiy setchilik ichide, parlamentning sezgur mexpiyetliklirini beyjinggha ashkarilashqa chetishliq, diqqet tartqan bir jasusluq delosi, engliye bash teptish mehkimisining 2021-yilidin 2023-yilighiche bolghan ariliqta xitayning dolet bixeterlikige biwasite tehdit elip kelgenlikini ispatlaydighan yeterlik delil-ispatlarni sunalmighanliqi sewebidin muweppeqiyetsizlikke uchridi. jamaet pikrining diqqitini tartqan bu deloda, kristofer kash we kristofer berriy xitayning jasusliri bolush, konserwatiplar partiyesining rehberlik beygisi we sezgur siyasiy qararlargha ait mexpiy uchurlarni xitay istixbarat organlirigha yetkuzush bilen eyiblengen idi. dolet bixeterlik meslihetchisining muawini matew kollinz bayanatida, «APT31» gha oxshash tonulghan xitay guruppilirining jasusluq paaliyetliri we tor hujumlirining mewjutluqigha qarimay, engliye hokumitining xitay bilen «ijabiy munasiwet» ornitishqa tirishiwatqanliqini eytti. gerche kollinz jasusluqqa urunush heriketliri heqqide tepsiliy melumatlarni ashkarilighan bolsimu, emma xitayni dolet bixeterlikige biwasite tehdit dep teswirlimidi, bu ehwal bir qatar tenqid we soallarni qozghidi.
yepip-yoshurush we siyasiy mudaxile qilish eyibleshliri
boris jonsonning sabiq meslihetchisi dominik kammingisning hokumetni 2020-yilidiki bir qetimliq bixeterlik sepining buzulushini yepip-yoshurghanliqi, buning xitayning ghayet zor miqdardiki intayin sezgur melumatlargha erishishige sharait yaratqanliqi toghrisidiki eyiblishi bilen siyasiy jiddiychilik kucheydi. kammingis yuqiri derijilik emeldarlarni bu weqeni yoshurushqa urunghanliqi we jamaetchilikke ashkarilashni ret qilghanliqi bilen eyiblep, parlamentta omumyuzluk tekshurush elip berishni telep qildi. buninggha qarita, resmiy menbeler eyibleshning bezi tepsilatlirini inkar qilghan bolsimu, emma heqiqiy xilapliqlarning mewjutluqini etirap qildi.
buningdin bashqa, kollinzning bayanatida ishchilar partiyesining 2024-yilliq pirogrammisidin elinghan ibarilerningmu orun elishi, xitay tehditini bahalashta yuz berish ehtimali bolghan siyasiy mudaxile toghrisida keng kolemlik talash-tartish qozghidi. chunki konserwatiplar partiyesining parlament ezaliri bu xil ipadileshni «eniq siyasiy mudaxile» dep qarap, delogha dair talash-tartishqa yengi bir qatlam qoshti.
engliye dolet bixeterliki we xitay bilen bolghan munasiwet
sotqa otush aldida turghan bu delo, bash teptishning delil-ispatlarni «qanuniy telepning 5 pirsentigimu yetmeydu» dep teswirlishidin keyin axirlashturuldi. hokumet menbeliri bash ministir keyir starmerning deloning muweppeqiyetsizlikke uchrash ehtimalliqidin aldin xewerdar ikenlikini, emma ariliship baqmighanliqini tekitlidi. oz nowitide, kristofer kash ozige ashkara sotlinish pursiti berilmigenlikini eyiblep, deloning sottin burunla taratqularda hokum qilinip bolghanliqini bildurdi. engliye we xitay emeldarliri otturisidiki diplomatik we iqtisadiy ziyaretlerning dawamlishiwatqanliqigha egiship, soda menpeetining bixeterlik menpeetidin ustun turuwatqanliqigha dair endishiler kucheymekte. bolupmu beyjingning londondiki siyasiy wezipige teyinleshlerni yeqindin kozitiwatqanliqi, teywen we sherqiy turkistandiki uyghurlargha qiliniwatqan muamile qatarliq sezgur mesililerge kongul boluwatqanliqini ashkarilighan mexpiy uchurlarning tarqilishigha egiship, bu endishe teximu kucheymekte. hazir engliyening siyasiy weziyiti ozara tenqid we eyiblesh borinining merkizide turuwatqandek qilidu. buning bilen bir waqitta, teximu ashkariliqni yolgha qoyush we xitay jasusluqining dolet bixeterliki we engliyening igilik hoquqigha qanchilik tesir korsetkenlikini tekshurushke dair chaqiriqlar kunseri kucheymekte.
2025-yili 16-oktebir
menbe: https://www.okaz.com.sa/news/politics/2217980
