turkistan taymiz, 21-oktebir, istanbul: dunya uyghur qurultiyi (WUC) ning muawin reisi zumretay erkin «Salaamedia» qanilining «xewer we koz qarashlar» pirogrammisining ziyaritini qobul qilip, xitayning sherqiy turkistanda dawamlashturuwatqan irqiy qirghinchiliq jinayitining nowettiki eghir weziyitini ashkarilidi we musulman ellirining bu mesilidiki sukutini qattiq tenqid qildi.

pirogramma riyasetchisi ghezze, ukraina we afriqidiki kirizislar bilen bir qatarda, uyghur kirizisiningmu oxshash derijide jiddiy kongul bolushke tegishlik mesile ikenlikini tekitlidi. belgiyedin neq meydan ulanghan zumretay erkin xanim, xitay hokumitining teshwiqatlirining eksiche, uyghurlarning weziyitining helihem intayin wehimilik ikenlikini bildurdi.

«30 din artuq tughqinim lagerda yoqap ketti»

zumretay erkin ziyaret jeryanida, xitayning 2017-yildin buyan bir milyondin artuq uyghur we bashqa turkiy milletlerni peqet milliy we diniy kimliki sewebidinla lagerlargha qamighanliqini, 16 mingdin artuq meschitning cheqiwetilgen yaki buzghunchiliqqa uchrighanliqini tilgha aldi. u ozining 30 din artuq tughqinining lagerlarda iz-dereksiz yoqap ketkenlikini, bolupmu misirdiki elezher uniwersitetida islamiy bilim alghan yaki turkiyege oxshash doletlerge sayahetke kelgen tughqanlirining qaytip ketkendin keyin tutulghanliqini echinish ichide bayan qildi.

u yene, xitayning namaz oqush, roza tutush, hej qilish qatarliq normal ibadetlerni «terrorluq» alamiti dep bekitkenlikini, aililerning parchiliwetilgenlikini, balilarning xitaylashturush uchun yataqliq mekteplerge qamalghanliqini we oylerning ichigiche nazaret qiliniwatqanliqini ashkarilidi.

musulman ellirining «ikki yuzlimichi» sukuti

zumretay erkin sekkiz yildin beri dawamlishiwatqan bu qirghinchiliq aldida musulman ellirining sukut qilishini «intayin biaram qilghuchi» ehwal dep bahalidi. u, bu doletlerning ghezze mesilisi yaki quran koydurush weqelirige tez inkas qayturidighanliqini, emma uyghur mesiliside xitay bilen bolghan iqtisadiy menpeet sewebidin sukut qiliwatqanliqini, hetta bezilirining xitayni qollawatqanliqini «ikki yuzlimichilik» dep korsetti.

sohbet jeryanida, shundaq bolushigha qarimay, turkiye, bosniye we somali qatarliq az sandiki doletlerning bezi ijabiy qedemlerni tashlighanliqi, shundaqla dunyadiki musulman xelqlerning uyghurlarni qollaydighanliqi alahide tilgha elindi.

sohbet axirida, dunya uyghur qurultiyining kelgusi 12-24 ay ichide; hokumetlerning xitayni ashkara eyiblishi, lagerdikilerning aqiwiti heqqide uchur elish we parchilanghan aililerni jem qilish qatarliq uch turluk nishan uchun tirishchanliq korsitidighanliqi bilduruldi.