shinjangdiki zawuttiki ayal ishchilar. Weibo din elindi.
basturushni «yardem» dep qayta orash xitay teshwiqatining asasliq qoralidur. bir doklat yalghanchiliqqa qurulghan istrategiyeni pash qildi.
2025-yili 29-oktebir | massimo intirowigne
kozni qamashturidighan ul esliheler we telewizorda korsitilidighan lenta kesish murasimliri dewride, tereqqiyat qanuniyliqning tiligha aylandi. emma «uyghur kishilik hoquqni kozitish teshkilati» elan qilghan «qoralgha aylandurulghan tereqqiyat: shinjangdiki yardem basturushni qandaq kucheytidu» namliq doklatida, kishini oylanduridighan bir qarshi bayanni otturigha qoydi. bu intayin tepsiliy tetqiq qilinghan doklatta, xitayning shinjang rayonidiki hokumet yetekchilikidiki yardemning biterep sexiyliq herikiti emes, belki tereqqiyat bayriqi astida menzirilerni, kimliklerni we etiqadlarni qaytidin shekillenduridighan hesabliq kontrol mexanizmi ikenliki ashkarilandi.
doklat eniq bir aldinqi shert bilen bashlinidu: «shinjangdiki tereqqiyat yardimi peqet iqtisadiy eshish uchunla emes, belki ideologiyelik birlikni mejburiy ijra qilish we uyghur kimlikini yoqitishning bir qoralidur.» doklat bashtin-axir yol, mektep we sanaet rayonlirining mahiyette ziyansiz degen qarashqa jeng elan qilidu. eksiche, bu turlerning teximu keng dairilik assimilyatsiye, kozitish we basturush istrategiyesige qandaq singdurulgenlikini korsitip beridu. yardem jemiyetlerni kuchlendurush uchun emes, belki ularni qayta qurup chiqish uchun teqsim qilinidu. aptorlar hokumet yardem puli, kespiy terbiyelesh we namratliqtin qutuldurush pilanlirining siyasiy sadaqet, diniy itaet we medeniyetni yoqitish bilen qandaq baghlinishliq ikenlikini iz qoghlap tekshuridu.
doklatning eng kuchluk tesirge ige boleklirining biri, bay olkilerning shinjangning tereqqiyatigha yardem berishke mesul qilinidighan «jupliship yardem berish» (对口援疆) siyasitining rolini tehlil qilidu. qeghez yuzide, bu rayonlar ara ittipaqliqning bir ulgisi. emeliyette, u ideologiye eksport qilidighan bir turuba yolidur. «jupliship yardem berish turliri peqet iqtisadiy bolupla qalmay, belki xenzu merkezlik idare qilishni eksport qilidighan we uyghur medeniyet aptonomiyesini basturidighan siyasiy qorallardur.» bu pilanlar astida qurulghan zawutlarda kopinche «qayta terbiye»din otken uyghurlar ishlitilidu we ularning emgiki reqemlik kozitish sistemiliri arqiliq nazaret qilinidu. doklatta yardem meblighining partiye shoarliri diniy simwollarning ornini alghan «ulgilik yeza-kentler»ni qurushqa qandaq ishlitilgenliki we meschitlerni cheqishning «sheherni yengilash» dep qandaq aqlanghanliqi hojjetleshturulgen.
aptorlar yene tereqqiyat tilining ozini tehlil qilidu. «namratliqtin qutuldurush», «zamaniwilashturush» we «bir gewdilishish» qatarliq atalghularning yer-jayidin kochurush we kontrol qilishning perdilengen ipadiliri ikenliki korsitilgen. hokumetning yardem pilanliri uyghur jemiyitini kuchlendurush uchun emes, belki uni qaytidin shekillendurush uchun layihelengen. mesilen, kespiy terbiyelesh merkezliri yuqirigha orlishish pursiti supitide teswirlengen, emma emeliyette idiye singdurush orunliri supitide xizmet qilidu. diniy paaliyetler cheklinidu yaki putunley meni qilinidu, hemde hokumet murasimlirigha qatnishish xizmet, oy-jay we maaripqa erishishning aldinqi shertige aylinidu.
doklatning muqawisi.
bu doklatni alahide kuchluk qilghan nerse, uning oz koz qarishini ispatlash uchun birinchi qol menbelerni — hokumet hojjetliri, xamchot teqsimati we siyaset yolyoruqlirini ishletkenlikidur. u texmin yaki anglighan geplerge tayanmaydu. u tereqqiyatning qur-qurdin qandaq qoralgha aylandurulghanliqini korsitip beridu. aptorlar yardemning dolet igidarchiliqidiki karxanilar we yerlik partiye komitetliri arqiliq qandaq yotkelgenlikini, shu arqiliq itaet qilishning mukapatlinidighan we qarshi chiqishning jazalinidighan bir sistema berpa qilinghanliqini gewdilenduridu. hetta medeniyet bayramliri we sayahetchilik teshebbuslirimu diniy we siyasiy menisidin ayriwetilgen, uyghur kimlikining tazilanghan nusxisini teshwiq qilish uchun qaytidin ishlitilidu.
binakarliq, til we siyaset bir yerge jem bolghan hoquq estetikisigha diqqet qilidighan oqurmenler uchun, bu doklat yumshaq mustebitlikni shifirliq yeshishke yardem beridu. uning tesiri shinjangdin halqip, tereqqiyatning basturush qorali supitidiki yershariwiy aqiwetlirini korsitip beridu. aptorlar mushuninggha oxshash modellarning xitaydiki bashqa az sanliq millet rayonlirigha we belkim uningdin halqighan jaylargha eksport qiliniwatqanliqidin agahlanduridu. doklatning ahangi temkin, emma jiddiy, uning uslubi addiy, emma tesirlik. u bizni qurulush reshatkisining arqisigha nezer selip, «kim menpeet alidu, kim yoqap ketidu?» dep sorashqa chaqiridu.
qisqisi, «qoralgha aylandurulghan tereqqiyat» namliq bu doklat yardemning qandaq qilip hem sowghat hem qoral bolalaydighanliqini chushinishni xalaydighan her qandaq adem uchun zorur eserdur. uslubi nepis, menbesi inchike we exlaqiy jehettin otkur bolghan bu doklat bir agahlandurushni oz ichige alidu. u bizge erkinliksiz tereqqiyatning peqetla kontrol qilishning yene bir shekli ikenlikini eslitidu.
https://bitterwinter.org/silk-roads-and-surveillance-how-aid-became-a-tool-of-control-in-xinjiang/
