jenwe [shiwetsaniye], 30-noyabir (ANI xewer agentliqi): jenwediki birleshken doletler teshkilati (b d t ) azsanliqlar mesililiri munbiride, uyghur demokratiye we kishilik hoquq merkizi reisi dolqun eysa tesirlik bir nutuq sozlep, xitay wekilining uni tosqunluqqa uchritish we jimiturush urunushigha qarimay, xitayning uyghur xelqige qaratqan sistemiliq basturushlirini ashkarilidi.
xitay wekili tosqunluq qilip: «men baya degenlirimni tekitlishim kerek. bu munberdin paydilinishqa urunuwatqan bu gheyriy hokumet teshkilati, xitayning zemin putunluki we igilik hoquqigha buzghunchiliq qiliwatidu» degen idi. biraq, yighin riyasetchisi dolqun eysaning sozini dawamlashturushigha ruxset qildi; bu ehwal diplomatik ehtiyatchanliq hokum surgen b d t munbiride kem uchraydighan ochuq-ashkara qarshiliq korsitish pursiti bolup qaldi.
dolqun eysa dunya wekilliri aldida sozligen nutqida, uyghur muhajirlirining wetinide sistemiliq yoqitilghan medeniyet we puqrawi boshluqlarni chet ellerde qandaq qayta qurup chiqqanliqini tekitlidi. u: «dunyaning herqaysi jayliridiki uyghur jamaetliri til mektepliri, senet paaliyetliri, demokratik teshkillinish we puqrawi organlar arqiliq medeniyitimizni qayta janlandurdi. biz yashawatqan jemiyetlerni beyitish bilen birge, oz miraslirimizni qoghdawatimiz» dedi.
xitay hokumitining dawamlishiwatqan ziyankeshlikini eyibligen dolqun eysa, xitayni «uyghurlarni oz tupraqlirida azsanliqqa aylandurush»qa urunush we keng kolemlik tutqun qilish, medeniyetni yoqitish hemde siyasiy basturush arqiliq irqiy qirghinchiliq yurguzush bilen eyiblidi.
u dangliq uyghur ziyaliyliridin pirofessor ilham toxti, doktor gulshen abbas we bashqilarning qamaqqa elinghanliqini tilgha elip: «bu shexsler bashqa jaylarda bolsa, tohpiliri uchun alqishlinidighan yerde, uzun muddetlik qamaq jazalirini otimekte» dedi.
dolqun eysaning guwahliqi yene sherqiy turkistanda til we maarip hoquqlirining weyran qilinghanliqigha, jumlidin mekteplerde uyghur tili oqutushining bikar qilinghanliqigha diqqetni tartti. u: «bu, xatire, tarix we kimlikning dawamlishishigha buzghunchiliq qilidu» dep tekitlesh bilen birge, b d t gha eza doletlerni medeniyet we til erkinlikini qoghdashqa hemde «wekillik qilinmighan awazlarning qorqunch, kemsitish we siyasiy besimsiz tohpe qoshushigha» kapaletlik qilishqa chaqirdi.
dolqun eysaning nutqi dawamida xitay wekilining uni toxtitishqa urunushi bilen yuz bergen bu toqunush, xitayning kishilik hoquq xatirisige qaritilghan xelqara tekshurushler etrapidiki chongqur surkilishni yorutup berdi.
