ANI | 2025-yili 6-dekabir | washington, D.C. [amerika]
dunya uyghur qurultiyi (D U Q) elan qilghan bu heptilik xizmet axbaratida, xitayning uyghur xelqige yurguzuwatqan wehshiyliklirini pash qilish hemde sherqiy turkistanda dawamlishiwatqan irqiy qirghinchiliqning xelqaraliq jawabkarliqini surushturushni kucheytish meqsitide, asiya, yawropa we shimaliy amerikada otkuzulgen bir qatar muhim paaliyetler yorutuldi.
30-noyabir kuni, yaponiyediki uyghur jamaiti dunya uyghur qurultiyining biwasite yetekchilikide, tokyoning nakano (Nakano) wogzali aldida ammiwi teshwiqat paaliyiti otkuzup, xitay hakimiyitining uyghurlargha qaratqan ziyankeshlikini kuntertipke elip keldi. paaliyet ishtirakchiliri ikki saet ichidila 300 ge yeqin teshwiqat waraqchisi tarqitip, yergilik ahaliler we yoluchilargha beyjingning keng kolemlik tutqun qilish, mejburiy emgek we diniy basturush qatarliq wehshiyane siyasetliri heqqide etrapliq melumat berdi. dunya uyghur qurultiyi nakano rayonluq kengesh ezasi yoshidaning (Yoshida) neq meydangha kelip medet bergenliki uchun alahide minnetdarliq bildurdi.
ikki kundin keyin, yeni 2-dekabirda, dunya uyghur qurultiyi ijraiye komitetining reisi roshen abbas xanim, istanford uniwersitetida guwer instituti (Hoover Institute) we istanford kishilik hoquq we xelqara edliye merkizi teripidin uyushturulghan muhakime yighinida tesirlik nutuq sozlidi. roshen abbas xanim gilen tiffert (Glenn Tiffert) bilen birge elip barghan muhakimiside, xitay kompartiyesining nazaret qilish sistemisi, reqemlik kozitish texnikisi we mejburiy emgek tuzumlirini irqiy qirghinchiliqning qorali, shundaqla dunya iqtisadini tizginlesh wasitisi supitide chongqur tehlil qildi. u xitayning kunseri kengiyiwatqan tesirining demokratik jemiyetlerge eghir tehdit elip kelidighanliqini agahlandurup, amerika xelqini xitay kompartiyesining singip kirishige qarshi hoshyar turushqa chaqirdi; shuningdek beyjingni jawabkarliqqa tartishning hem exlaqiy mejburiyet, hem dolet bixeterliki mesilisi ikenlikini alahide tekitlidi.
dunya uyghur qurultiyi yene uyghur herikitidiki rehberlik rolini mueyyenleshturush yuzisidin, sabiq reis dolqun eysaning «The China Table» (xitay ustili) teripidin bahalanghan «yer shari xitay munazirilirige tesir korsetken eng muhim 10 qeyriy hokumet teshkilati shexsi» tizimlikige kirguzulgenlikini qizghin tebriklidi. mezkur supa dolqun eysaning kishilik hoquqqa bolghan qetiy sadiqliqini we uyghur hurriyiti uchun elip barghan harmas kureshlirini yuqiri bahalidi.
4-dekabir kuni, dunya uyghur qurultiyining muawin reisi zumretay erkin yawropa parlamentining kishilik hoquq tarmaq komitetida guwahliq berip, xitay kompartiyesining chegra halqighan basturush taktikilirini pash qildi. u xitay elchixana we konsulxanilirining chet eldiki uyghurlargha pasport berishni sistemiliq halda ret qiliwatqanliqini, bu arqiliq ularning wetendiki aililirige och elish xewpi elip keliwatqanliqini, shundaqla uyghurlarning maariptin behrimen bolush we qanuniy salahiyetke erishish yollirini tosuwatqanliqini pakitliq otturigha qoydi.
buningdin bashqa, tayland doletlik kishilik hoquq komiteti, bankok (Bangkok) hokumitining 2025-yili fewralda 40 neper uyghur qachqunni xitaygha qayturuwetish qilmishining xelqara qanungha xilap ikenliki heqqide hokum chiqardi; dunya uyghur qurultiyi bu hokumni edliye we adaletni emelge ashurush yolidiki muhim bir qedem dep qarshi aldi.
menbe: ANI News
