resimde, qeshqer kochilirida koplep kozitish apparati ornitilmaqta
dunyadiki nopuzluq kishilik hoquq teshkilatliridin biri bolghan «kishilik hoquq kozitish teshkilati» xitay dairilirining sherqiy turkistanda chong sanliq melumat we bashqa yengi texnikilar arqiliq saqchilarning uyghurlarni basturushigha qolayliq yaritip beriwatqanliqi heqqide mexsus doklat elan qildi.
kishilik hoquq kozitish teshkilati 26- fewral elan qilghan doklatta, xitay dairilirining nowette sherqiy turkistanda chong sanliq melumatlarni analiz qilish texnikisidin paydilinip kishilerning uchurlirini oghriliqche toplawatqanliqi we aptomatik belge selinghan kishilerning saqchilar teripidin tutup ketiliwatqanliqi otturigha qoyuldi.
doklatta eytilishiche, 2016- yilidin bashlapla, xitay elektron texnika gorohining qarimiqidiki shinjang xeylyen chuangji shirkiti hokumetning ashkara xeridar chaqirishida utup chiqqanliqini elan qilghan. bu shirket kozitish kameraliridiki korunushler, ahalilerning salametlik uchurliri we banka soda xatirisi qatarliq zor miqdardiki xususiy uchurlarni toplash we analiz qilish arqiliq, kishilerning heriketlirini analiz qilghan we aldin molcherligen, hemde «normalsiz heriketler»ge aptomatik belge selip qoyghan, bu arqiliq uyghur aptonom rayondiki zerbe berish herikitige yardem qilghan.
doklatta korsitilishiche, «bir gewdileshken birleshme jeng qilish supisi» dep atalghan sistema teripidin aptomatik belge selinghan kishiler saqchilar teripidin tutup ketilgen we atalmish «siyasiy terbiye merkezliri»ge ewetilgen. doklatta, uyghur aptonom rayonluq j x nazaritining ashkara xeridar charqirish hojjiti we ismini ashkarilashni xalimighan ikki ahalining sozliri neqil qilinghan.
kishilik hoquq kozitish teshkilatining xitay ishliri tetqiqatchisi maya wang mundaq dedi: «biz tunji qetim xitay hokumitining chong sanliq melumat we aldin molcherlesh arqiliq ashkara halda kishilerning shexsytige hujum qilipla qalmastin, belki yene dairilerning xalighanche tutqun qilishigha imkaniyet yaritip bergenlikini ispatliyaliduq.»
yengi texnika arqiliq keng kolemilik nazaret qilish
doklatta eytilishiche, xitayning her qaysi jaylirida dairiler chong sanliq melumat we suniy eqil qatarliq yengi texniklar arqiliq keng kolemlik nazaret qilip bashqurushni yolgha qoyghan. lekin uyghur aptonom rayonida ehwal alahide bolghan.
maya wangning bildurushiche, shinjang saqchi dairiliri ishletken bu xil eqliy iqtidarliq sistema mexsus uyghurlargha qaritilghanmu - yoq nowette ochuq birnerse degili bolmaydiken. doklatta neqil qilinghan bir yerlik kishining eytishiche, bu sistema uyghurlarning cheteldiki paaliyetlirini sitatistika qilidiken: qachan pasport alghan, nelerge barghan, qanchilik turghan, qachan qaytip kelgen, saqchilargha pasportini tapshurup bergenmu - yoq, chetelge chiqish muddiasi qatarlqlar.
bir gewdileshken birleshme jeng qilish supisi
saqchilar «bir gewdileshken birleshme jeng supisi»ning jinayetchilerge zerbe berishke yardem beridighanliqini tekitligen. hokumet axbaratida bu soz kop tilgha elinmaydiken. lekin hokumet undidar supisida elan qilinghan bir maqalide, bir gewdileshken jeng supisini «ikki yuzlimichiler» - yeni xitay kompartiyisige sadiq bolmighan uyghur kadirlargha zerbe berish xizmiti bilen maslashturup, ularni siyasiy terbiyelesh merkizige elip kirish bolidighanliqi eytilghan.
igilinishiche, bir gewdileshken birleshme jeng qilish supisi kozitish kamerasidiki korunushlerge qarita kishilerning yuzini selishturush elip baralaydiken, bezi kameralarning infra qizil nurluq kechide korush iqtidari bar iken. mektep, soda - saray, diniy zatlarning turalghuliri qatarliq sezgur dep qaralghan jaylargha kozitish kamerasi ornitilidiken. shuning bilen birge, bu sistemigha WiFi tekshuruguch ornitilghan bolup, kompyuter, yanfun we bashqa torgha chiqidighan uskunilerning ID nomurini yighalaydiken. kishilerning mashina setiwelishi, doxturxa korunushi, pilanliq toghut ehwali, banka kartisi we edliye xatirisi qatarliq uchurlarmu toplash tizimlikide bar iken.
kishilik hoquq kozitish teshkilatning bu doklati ingilizche we xitayche ikki xil tilda birla waqtta elan qilinghan.
ingilizche ulinishi
xitayche ulinishi
