америкида доналд трамп ақсарайға қайтип кәлгәндин кейин униң хитай сийасити вә америка-хитай арисидики «сода уруши» қиззиқ нуқта болди. трамп хитайдин импорт қилинған мәһсулатларға қошумчә таможна беҗи қойғандин кейин, хитай тәрәпму америка мәһсулатлириға баҗ қойди вә бир қсим америка ширкәтлирини имбарго тизимликигә киргүзди. шуниң билән биргә, икки тәрәп арисидики «еғиз җеиңи»му қиззишқа башлиди. хитай әмәлдарлири америкини агаһландуруп, «һәр қандақ шәкилдики урушқа тәййар икәнликини» ейтти.
хитай өч елиш тәдбирлирини елан қилди
америка президенти доналд тирампниң хитай таварлириға қаратқан таможна беҗини %20 кә өстүрүш қарари сәйшәнбә күни рәсмий күчкә игә болуши билән хитайниң күчлүк наразилиқини қозғиди.
хитай дөләт ишлири мәһкимиси 4-март сәйшәнбә сәйшәнбә күни байанат елан қилип, 10-марттин башлап, америкидин кәлгән бир қисим импорт мәһсулатлириға қошумчә таможна беҗи елинидиғанлиқини елан қилди.
байанатта ейтилишичә, хитай америкидин импорт қилинған тоху, буғдай, көммиқонақ вә пахтидин % 15 таможна беҗи алиду; чилан, пурчақ, тоңгуз гөши, кала гөши, су мәһсулатлири, мевә, көктат вә сүт мәһсулатлиридин %10 таможна беҗи алиду.
шуниң билән биргә, хитай сода министирлики тәйвәнгә қорал-йарағ сетишқа қатнашқанлиқини баһанә қилип америкидики 10 орунни ишәнчсиз орунлар тизимликигә киргүзгән болуп, уларниң хитай мунасивәтлик импорт-екиспорт паалийәтлири билән шуғуллинишини вә хитайға йеңи мәбләғ селиши чәклинидикән.
хитай сода министирлиқиниң байанатчиси мундақ деди: TCOM вә Stick Rudder Enterprises LLC қатарлиқ 10 ширкәт хитайниң қарши турушиға қаримай, тәйвәнгә қорал сетиш йаки тәйвән билән болған һәрбий вә техника һәмкарлиқиға четишлиқ болуп, хитайниң игилик һоқуқи, бихәтәрлики вә тәрәққийат мәнпәәтигә зийан йәткүзди, шуңа, алақидар орунларниң мәсулийити ташқи сода қануни вә дөләт бихәтәрлик қануни қатарлиқ алақидар қанунлар бойичә сүрүштә қилиниду.
униңдин башқа, хитай сода министирлики сәйшәнбә күни йәнә 15 америка әмәлий гәвдисини експортни контрол қилиш тизимликигә қошқанлиқини билдүрди.
буниңдин илгири, америка президенти трамп хитайниң америкиға фантанил әткәсчиликини тизгинлийәлмигәнликини баһанә қилип, бейҗиң вақти 4-март чүштин башлап хитайдин импорт қилинған мәһсулатларға %10 қошумчә таможна беҗи қойған болуп, буниң билән таможна беҗии % 20 кә йәткән. тирамп иҗраийә буйруқида, хитайниң «қанунсиз зәһәрлик чекимлик кризисини пәсәйтиш үчүн йетәрлик иш қилмиғанлиқини» ейтти.
хитай: «биз һәр қандақ урушқа тәййар»
хитайниң америкида турушлуқ баш әлчиханиси X һесабида мундақ деди: «әгәр америкиниң арзу қилидиғини уруш болса, мәйли таможна уруши, сода уруши йаки башқа һәр қандақ уруш болсун, биз ахириғичә күрәш қилишқа тәййар».
шуниң билән биргә, хитай ташқи ишлар министирликиму америка билән «ахирғичә уруш қилидиғанлиқини» ейтти. хитай ташқи ишлар министирлиқиниң байанатчиси ли җйән пәйшәнбә күни америкиниң хитай мәһсулатлириға қойған таможна беҗи һәққидә тохтилип, «таможна беҗи, сода уруши йаки башқа һәр қандақ урушта америка билән ахириғичә күрәш қилидиғанлиқи» ни тәкитлиди.
бу трамп президентлиқ вәзиписини тапшурувалғандин буйан хитайдин кәлгән әң күчлүк сөзләр иди. бу сөзләр хитай рәһбәрлири бейҗиңға йилда бир қетим өткүзүлидиған мәмликәтлик хәлқ қурултийиға йиғилғанда оттуриға қойулди.
хитай баш министири ли чйаң 5-март чаршәнбә күни мәмликәтлик хәлқ қурултийи йиғинида қилған сөзидә, мудапиә чиқимини бу йил йәнә %7.2 ашуридиғанлиқини елан қилди. ли чйаң йәнә «бир әсирдә көрүлмигән зор өзгиришләр дунйаниң һәр қайси җайлирида техиму тез сүрәттә оттуриға чиқмақта» дәп агаһландурди.
2025-йили 6-март
