америкида президент трамп қайта вәзипигә олтурғандин буйан бир қатар иҗраийә буйруқлирини имзалиған иди. шу қатарда, өткән һәптә ахири имзаланған бир буйруққа асасән, «әркин асийа радиоси» (RFA) қатарлиқ бир қисим ахбарат орунлириға тәминлинидиған федератсийә мәблиғи тохтитилған. һалбуки, әркин асийа радийоси пәқәт федератсийә мәблиғигила тайинидиған ахбарат оргини болуп, мәбләғниң тохтишиши билән радиониң ахбарат паалийәтлири тохташ хәвпигә дуч келиду.
ройтерс агентлиқиниң хәвәр қилишичә, президент доналд трамп һөкүмәт мәбләғ салған ахбарат васитилириниң баш оргини болған америка йәршари ахбарат агентлиқи (USAGM) вә башқа алтә федератсийә оргининиң тақилиши һәққидә буйруқ чүшүрүп бир күндин кейин, америка авазиниң 1300 дин артуқ хизмәтчиси шәнбә күни дәм елишқа қойуп берилгән; әркин асийа радиоси билән әркин йавропа раиосиға берилидиған мәбләғ тохтитилған.
америка пирезиденти доналд трамп 14-март җүмә күни кәчтә чиқарған иҗраийә буйруқида америка хәлқара ахбарат агентлиқи (USAGM) тәркибидики «мәвҗут болуши қанун тәрипидин бекитилмигән органлар» ни қисқартиш тәләп қилинған. америка хәлқара ахбарат агентлиқи болса әркин асийа радийоси вә башқа бир қанчә мустәқил хәлқаралиқ ахбарат органлирини мәбләғ билән тәминләйдиған федератсийә агентлиқи һесаблиниду. адәттә мәзкур органниң мәблиғи америка дөләт мәҗлиси тәрипидин тәстиқлиниду; USAGM бу мәбләғни өз тәркибидики һәр қайси ахбарат органлириға тәқсим қилиду.
пирезидент доналд трампниң бу иҗраийә буйруқида, америка хәлқара ахбарат агентлиқи (USAGM), музейлар, өйсизләр мәсилисини һәл қилиш орни, аз санлиқ милләтләр ишлирини тәрәққий қилдуруш орни вә башқа түрләр үстидә ишләйдиған һөкүмәткә биваситә бағланмайдиған алтә органни «қанунға әң уйғун һаләттә» қисқартишни буйруған.
15-март күни америка хәлқара ахбарат агентлиқиниң алий мәслиһәтчиси кари лейк (Kari Lake) ниң имзаси билән әркин асийа радийоси пирезидентиға әвәтилгән мәхсус хәттә, әркин асийа радийосиға тәминлиниватқан федератсийә мәблиғиниң тохтитилғанлиқи ейтилған. шуниң билән бир вақитта, барлиқ ишлитилмигән пулларни тездин қайтуруш мәҗбурийитиниң барлиқи әскәртилгән. бу хәттә йәнә кәлгүси 30 күн ичидә бу тоғрилиқ әрз сунса болидиғанлиқи тәкитләнгән.
әркин асийа радиосниң хәвәр қилишичә, президент трампниң буйруқида, америка хәлқара ахбарат агентлиқиниң тәркибидики «мәвҗут болуши қанун тәрипидин бекитилмигән» ахбарат органлири нәзәрдә тутулған, әмма әркин асийа радийосиниң «мәвҗут болуши қанун тәрипидин бекитилгән» болуп, «хәлқара радийо-телевизийә қануни» бойичә америка дөләт мәҗлиси тәрипидин қурулған.
хәвәрдә ейтилишичә, әркин асийа радийоси пәқәтла федератсийә мәблиғигә тайинидиған ахбарат оргини болуп, әркин асийа радийосиниң барлиқ мәшғулатлириниң қандақ шәкилдә вә қачан тохтайдиғанлиқи һазирчә ениқ әмәс икән. әркин асийа радийоси 1996-йили тунҗи қетим хитай тилида аңлитиш башлиған болуп, кейинки йилларда йәнә кантон (гуаңдоң), уйғур, тибәт, корейан, камбоджа, вейтнам, берма вә лаос қатарлиқ тоққуз тилда аңлитиш беридиған көп тиллиқ радийо болуп кеңәйгән.
әркин асийа радийосиниң пирезиденти бәй фаң 15-март күни бәргән байанатида, бу иҗраийә буйруқиға қарита мундақ дегән: «әркин асийа радийосиға бериливатқан федератсийә мәблиғиниң тохтитилиши, әмәлийәттә диктаторларға вә мустәбитләргә берилгән мукапаттур. бу йәнә хитай компартийәсини өз ичигә алған мустәбит күчләрниң өз тәшвиқатлириниң таратқу бошлуқида чәклимисиз тарқилиши вә тәсир көрситишигә пурсәт һазирлап бериду». у йәнә мундақ дегән: «бүгүнки бу уқтуруш һәқиқәтни билиш үчүн һәр һәптидә әркин асийа радийосиниң хәвәрлирини аңлаватқан 60 милйонға йеқин аңлиғучини учур әркинликидин мәһрум қилипла қалмай, бәлки йәнә американиң риқабәтчилиригә пайда йәткүзиду.»
мәлум болушичә,, USAGM ниң күнлүки астида йүз милйонларчә аңлиғучиси болған 60 дин артуқ тилда аңлитиш беридиған радийо истансиси бар болуп, буларниң ичидә әркин йавропа радийоси \ азадлиқ радийоси қатарлиқ таратқуларму бар икән. уларниңму мәблиғи 15-марттин башлап охшашла тохтитиветилгән. мәзкур орган тәрипидин биваситә башқурулидиған «америка авази» вә «кубаға аңлитиш» радийоси 15-март шәнбә күнидин башлап барлиқ хадимлирини маашлиқ шәкилдә вақитлиқ дәм елишқа қойуп бәргән.
«америка авази» ниң баш директори майкил абрамовитз (Michael Abramowitz) өзиниң фейсбук бетигә мундақ йазған: «мән бүгүн әтигән ‹америка авази› дики барлиқ хадимларниң, йәни 1300 дин артуқ мухбир, пирограмма тәййарлиғучи вә мәмурий хадимниң дәм елишқа қойуп берилгәнликидин хәвәр таптим, уларниң арисида мәнму бар.»
2025-йили 17-март
