америка вә украинаниң президентлири алдинқи айда ақсарайда «қизиришип» қалғандин кейин, 19-март чаршәнбә күни тунҗи қетим телефонлашқан. сөһбәттә зеленский росийә билән вақитлиқ уруш тохтитишни халайдиғанлиқини билдүргән болуп, трамп америкиниң украинаниң електр истансилирини өткүзүвелишини оттуриға қойған.
игилинишичә, америка президенти трамп 18-март русийә президенти виладимир путин билән телефонлашқандин кейин, чаршәнбә күни украина президенти зеленский билән бир саәт әтрапида «интайин йахши» сөһбәт өткүзгән.
трамп өзиниң һәқиқәт (Truth Social) иҗтимаий суписида байанат илан қилип, униң зеленский билән болған сөһбитиниң путин билән болған телефон сөһбитини асас қилғанлиқини, мәқситиниң «росийә вә украинаниң тәлипи вә еһтийаҗини маслаштуруш» икәнликини билдүрди.
игилинишичә, гәрчә росийә билән украина һәр иккиси бир-бириниң енергийә ул әслиһәлиригә һуҗум қилмаслиққа қошулған болсиму, әмма униң қачан күчкә игә болидиғанлиқи вә қайси нишанларниң һуҗумға учриши чәкләнгәнлики йәнила музакирә қилиниватиду.
зеленский болса урушни пүтүнләй ахирлаштурушниң биринчи қәдиминиң бәлким енергийә вә башқа пуқраларниң ул әслиһәлиригә қаритилған һуҗумни тохтитиш болуши мумкинликини тәкитләп: «мән бу һәрикәтни қоллаймән, украина бизниң буни қилишқа тәййарлиқимизни испатлиди» дегән.
америка ташқи ишлар министири марко рубио вә дөләт бихәтәрлик мәслиһәтчиси майк валтизниң ақсарайдики байанатиға қариғанда, тирамп телефонда зеленскиға украинаниң електр истансилириниң узун муддәтлик бихәтәрликигә капаләтлик қилиш үчүн «игидарлиқ һоқуқи» ни америкиға тапшуруп беришни ойлишип беқишни оттуриға қойған.
игилинишичә, трамп «америка електр вә ток ишлитиш тәҗрибиси арқилиқ бу електр истансилириниң тиҗаритигә нурғун йардәм берәләйду, әгәр америка бу әслиһәләрниң игидарлиқ һоқуқиға игә болса, бу ул әслиһәни әң йахши қоғдаш вә украинаниң енергийә ул әслиһәлирини қоллаш болиду» дегән.
зеленский бу һәқтә, сөһбәтниң муһим нуқтисиниң йавропадики әң чоң йадро електр истансиси болған запориҗйа (Zaporizhzhia) йадро електр истансиси болғанлиқини вә бу әслиһәниң уруш башланғандин тартипла росийәниң контроллуқида икәнликини ейтқан. зеленский трампниң америкиниң йадро електр истансисиға мәбләғ селип ремонт қилса болидиған болмайдиғанлиқини сориғанлиқини, өзиниң бу пикиргә қарши турмиғанлиқини ашкарилиған.
трамп билән путин телефонлашти
америка президенти трамп билән росийә президенти путин 18-март сәйшәнбә күни телефонда икки саәттин артуқ параңлишип, росийә билән украина оттурисида уруш тохтитишни музакирә қилған.
росийә мундақ деди: тирамп росийә билән украинаниң «30 күн ичидә бир-бириниң енергийә ул әслиһәлиригә һуҗум қилмаслиқ» тәклипини оттуриға қойғандин кейин, путин қошулди вә росийә армийисигә мунасивәтлик һәрикәтләрни дәрһал тохтитишқа буйруди.
ақсарай байанатида мундақ деди: тирамп билән путин сөһбәт җәрйанида росийә-украина урушида тинчлиқ вә уруш тохтитишниң лазимлиқини тилға алди, һәр икки тәрәп мәңгүлүк тинчлиқниң енергийә вә ул әслиһәләргә қаритилған һуҗумларни тохтитиштин башлайдиғанлиқиға қошулди.
сәуди әрәбистанда тичнлиқ сөһбити өткүзүлиду
ақсарай чаршәнбә күни йәнә, америка, украина вә росийәниң техника мутәхәссислириниң кәлгүси бир нәччә күндә сәуди әрәбистанға берип, қисмән уруш тохтитишни йолға қойуш тоғрисида сөһбәтлишидиғанлиқини дәлиллиди. лекин, америкиниң украина вә росийә әмәлдарлири билән үч тәрәплик сөһбәт елип баридиғанлиқи йаки айрим сөһбәтлишидиғанлиқи ениқ әмәс.
буниңдин илгири, америка президентиниң алаһидә вәкили стев виткоф америка-росийә сөһбитиниң мушу йәкшәнбә (23-чесла) сәуди әрәбистанниң җиддә шәһиридә өткүзүлидиғанлиқини, америка өмикигә дөләт бихәтәрлик мәслиһәтчиси валтз вә рубиониң рәһбәрлик қилидиғанлиқини ашкарилиған иди.
2025-йили 20-март
