«земистан» (Bitter Winter) ториниң хәвиригә асасланғанда, хитай һөкүмитиниң ислам динини «хитайлаштуруш» пилани пүтүн сүрити билән давамлашмақта.
«земистан» ниң илгири сүрүшичә, бу аталмиш «хитайлаштуруш» динларни хитай мәдәнийитигә маслаштурушни әмәс, бәлки пүтүнләй хитай коммунистик партийәсиниң (х к п) идеологийәси вә мутләқ контроллуқи астиға елишни нишан қилидикән. бу сийасәт хитай һакимийитиниң динларни дөләт идеологийәсигә мувапиқлаштуруп қайта шәкилләндүрүш урунушиниң бир қисми болуп, ислам диниға қаритилған «хитайлаштуруш» һәрикити мусулман хәлқләр диний етиқади вә күндилик турмушиға чоңқур тәсир көрситиватқанлиқи мәлум.
йеқинда, йәни 2025-йили 4-айниң 14-күнидин 21-күнигичә, бейҗиңдики мәркизий сотсийализм академийәсидә «2025-йиллиқ хитайда ислам динини хитайлаштуруш йөнилишигә әгишиш» темисидики мәхсус тәрбийәләш курси өткүзүлгән. бу курсқа хитайдики ислам диний затлири, имамлар вә аталмиш ислам иниститутлириниң вәкиллири қатнаштурулған болуп, уларни ши җинпиңниң йеңи дәвр хитайчә сотсийализм идийәсини қобул қилишқа вә х к п ниң динға даир сийасәтлирини қәтий иҗра қилишқа йетәкләш мәқсәт қилинған.
курсниң ечилиш мурасимида хитай ислам җәмийитиниң рәиси йаң фамиң вә мәркизий сотсийализм академийәсиниң мудири, партийә рәһбәрлик гурупписиниң әзаси шү шавгаң қатарлиқлар нутуқ сөзлигән. мурасимға хитай ислам җәмийитиниң муавин рәиси, мөһтирәм шерип рийасәтчилик қилған. йаң фамиң нутқида, хитайдики мусулманларни ши җинпиң идийәси билән йетәкләшниң, ши җинпиңниң диний хизмәтләр тоғрисидики йолйоруқлирини толуқ әмәлийләштүрүшниң һәмдә х к п ниң көрсәтмилиригә қәтий әмәл қилишниң муһимлиқини алаһидә тәкитлигән. бу сөзләр, хитай һөкүмитиниң динни дөләт идеологийәсиниң қоралиға айландуруш сийаситиниң рошән ипадиси болуп, ислам динини хитайчә сотсийализмға «маслаштуруш» ниң түп мәқситини ениқ көрситип бериду.
сәккиз күн давамлашқан бу тәрбийәләш пирограммисида бир қатар сийасий мәзмунлар асасий орунға қойулған. «земистан» ториниң көрситишичә, курсниң муһим темилири «ши җинпиңниң йеңи дәвр хитайчә сотсийализм идийәсини өгиниш», «баш шуҗи ши җинпиңниң диний хизмәтләр һәққидики муһим байанлирини өгиниш», «ислам динини хитайлаштуруш мәхсус темиси» вә «хитай миллити ортақ гәвдиси еңини мустәһкәмләш» қатарлиқларни өз ичигә алған. бу темиларниң һәммиси ислам динини хитай һөкүмитиниң сийасий ғайилиригә хизмәт қилдуруш вә мусулман җамаитини дөләтниң рәсмий идеологийәсигә сиңдүрүшни нишан қилидикән. қатнашқучилардин х к п ниң дин сийасәтлирини бирдәк қоллаш вә ислам динини «хитайлаштуруш» қа бәл бағлаш тәләп қилинған.
тәрбийәләш җәрйанида өткүзүлгән музакириләрдә, «хитайда ислам динини хитайлаштурушқа садиқ болуш», «куңзичилиқни өгиниш» вә «ислам дини билән куңзичилиқни бир гәвдиләштүрүш» қатарлиқ мәсилиләр алаһидә тәкитләнгән. ислам дини билән куңзичилиқни бирләштүрүш — х к п ниң ислам динини «хитайлаштуруш» та қоллиниватқан муһим васитилириниң бири болуп, бу арқилиқ ислам дининиң әсли роһи вә әнәнилирини хитай мәдәнийити һәмдә сийасий идеологийәсигә уйғунлаштурушқа урунуш мәвҗут. бу хил сийасәтләр мусулманларниң өзгичә диний кимлики вә мәдәнийәт хаслиқини тәдриҗий йоқитиш хәвпини туғдурмақта.
«земистан» ториниң анализичә, бу қетимлиқ тәрбийәләш хитай һөкүмитиниң ислам динини қаттиқ контрол қилиш вә уни дөләт мәнпәәтигә бойсундуруш сийаситиниң йәнә бир ипадиси болуп, хитайдики мусулманларниң диний әркинлики вә мәдәний кимликини сақлап қелиш йолида еғир хирисларға дуч келиватқанлиқини көрситиду. бу хил сийасәтләр хәлқара җәмийәттә диний әркинлик вә кишилик һоқуқниң дәпсәндә қилиниши сүпитидә кәң көләмдә тәнқидкә учрап кәлмәктә.
мәнбә:
https://bitterwinter.org/sinicization-of-islam-continues-at-full-speed/
