виргинийә, америка, 2025-йили 15-сентәбир (ANI): тонулған америкалиқ уйғур карханичи, техника ширкити қурғучиси вә кишилик һоқуқ паалийәтчиси қуззат алтай бир синлиқ мураҗиәт елан қилип, һазир шәрқий түркистандики уйғур мусулманлириға қилиниватқан зийанкәшлик вә хитай билән мусулман дөләтлири оттурисидики мурәккәп мунасивәтләрни муһакимә қилди.
синда алтай, хитайниң уйғур мусулманлириға қарши давамлаштуруватқан ирқий қирғинчилиқиға қаримай, көп қисим мусулман дөләтлириниң бейҗиң билән болған күчлүк сода вә мәбләғ селиш мунасивитини сақлап келиватқанлиқини оттуриға қойди. у: «райондики һәр бир мусулман дөлитиниң хитай билән чоңқур сода мунасивити бар» дәп чүшәндүрүп, бу дөләтләрдин хитай билән болған сода алақисини аддийла үзүп ташлашни тәләп қилишниң реаллиққа уйғун әмәсликини көрсәтти.
алтай хитайниң мусулман дөләтлиридики уйғурларниң авазини боғуш үчүн қандақ қилип ғайәт зор малийә киргүзүш вә тәсир күчидин пайдилинидиғанлиқини байан қилди. у мундақ деди: «хитай мусулман дөләтлиригә мәбләғ селиш, пара бериш қатарлиқ йоллар билән йүз милйардлиған доллар хәҗләп, тәсир күчи сетивалиду. улар һөкүмәтләргә бесим ишлитип, уларни уйғур мәсилисидә сүкүт қилдуриду вә таратқуларни контрол қилип, бу һәқтә хәвәр бәрмәсликкә мәҗбурлайду».
у бу учур тәкшүрүши нәтиҗисидә, көп қисим мусулман дунйасиниң шәрқий түркистанниң ишғал қилинғанлиқидин вә у йәрдә елип бериливатқан ирқий қирғинчилиқтин хәвәрсиз икәнликини, буниң хитайниң иқтисадий кеңәймичиликиниң анчә көп қаршилиққа учримай давамлишишиға шараит һазирлап беридиғанлиқини агаһландурди.
буниңға тақабил туруш үчүн, алтай аңлиқлиқни асас қилған бир истратегийәни тәшәббус қилип мундақ деди: «мусулман хәлқи уйғур мәсилисини қанчә аз билсә, хитайниң сода қилиши шунчә асан болиду. лекин әгәр техиму көп киши билсә, җамаәт пикри өзгириду. пуқраларниң бесимиға учриған һөкүмәтләр хитайниң бу дөләтләрдә паалийәт қилишиниң бәдилини вә тосалғулирини ашуриду».
у дунйадики мусулман җамаәтлирини иҗтимаий таратқуларда, мәктәпләрдә, мәсчитләрдә вә җамаәт сорунлирида уйғурларниң еғир әһвали һәққидә актип музакирә қилишқа вә бу һәқтики аңлиқлиқни өстүрүп, хитайниң иқтисадий һөкүмранлиқиға қарши пишаң ролини йаритишқа чақирди. у: «әгәр кишиләр һәр күни уйғур мәсилисини тилға алса, һөкүмәтләр хитай билән болған мунасивитини қайтидин ойлинишқа, техиму йахши шәртләрни вә җавабкарлиқни тәләп қилишқа мәҗбур болиду» деди.
алтай сөзиниң ахирида кишиләрни бу сөзни йирақ-йеқинға тарқитишқа вә уйғур авазлирини қоллашқа беғишлашқа чақирди. у бу усулниң шәрқий түркистандики йүз миңлиған мусулман қериндашлиримизни қутулдуридиғанлиқини ейтти.
